ପୁରୀ ସପ୍ତ ପୁରୀ କିମ୍ବା ମୋକ୍ଷ ପ୍ରଦାନକାରୀ ସାତଟି ନଗରର ଅଂଶ ନୁହେଁ। ସାତଟି ପୁରୀ ହେଉଛି ଅଯୋଧ୍ୟା, ମଥୁରା, ହରିଦ୍ୱାର, ଦ୍ୱାରକା, ବାରାଣସୀ, କାଞ୍ଚି ଏବଂ ଉଜ୍ଜୟିନୀ। ତଥାପି, ପୁରୀ ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ସହର। ସାଧାରଣତଃ ସହର ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ “ପୁର” ଶବ୍ଦଟି ପୁରୀ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଏହା ମହାଭାରତରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ଋଗ୍ ବେଦରେ ପୁରୀର ଉଲ୍ଲେଖ ଥିବା ମଧ୍ୟ ଦାବି କରାଯାଇଛି, କିନ୍ତୁ ଏହା ବିବାଦୀୟ । ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ୭ମ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ପୁରୀ ବିଷୟରେ ଅନେକ ପୁରାଣରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି।
ପୁରୀ ଚାରିଧାମ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଧାମ, ଯେଉଁଥିରେ ବଦ୍ରିନାଥ, ଦ୍ୱାରକା ଏବଂ ରାମେଶ୍ୱରମ୍ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧାମ ଗୋଟିଏ ଯୁଗକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ଵ କରେ ଏବଂ ପୁରୀ କଳିଯୁଗକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ଵ କରୁଥିବା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ। ଆଦି ଶଙ୍କରାଚାର୍ୟ୍ୟ ଚାରିଧାମରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ମଠ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ।
ପୁରୀ ଏକ ଶକ୍ତିପୀଠ ମଧ୍ୟ । ଦେବୀ ବିମଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହାକୁ ମନ୍ଦିରର ତାନ୍ତ୍ରିକ ଇତିହାସର ଏକ ଅଂଶ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ଯଦିଓ ମନ୍ଦିରଟି ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବୈଷ୍ଣବ ମନ୍ଦିର, ଦୁର୍ଗା ପୂଜା ସମୟରେ ବିମଳା ଦେବୀଙ୍କ ପାଇଁ ଛାଗ ବଳି ଦିଆଯାଏ ।
ପୁରୀ ଏକ ଶୈବ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟ କିନ୍ତୁ ଜ୍ୟୋତିର୍ଲିଙ୍ଗ ନୁହେଁ । ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରଠାରୁ ପ୍ରାୟ ଦୁଇ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଲୋକନାଥ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ । ଏଠାକାର ଶିବ ଲିଙ୍ଗ ସର୍ବଦା ଜଳମଗ୍ନ ରହିଥାଏ । ଭକ୍ତମାନେ ଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ବର୍ଷକୁ ଥରେ ଶିବରାତ୍ରି ଦିନ ଜଳ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ।
ଏହି ଚିତ୍ରଟି ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର, ୱିଲିୟମ୍ ହେନରୀ କର୍ଣ୍ଣିଶଙ୍କ ଦ୍ୱାରା, ୧୮୬୮ ମସିହାରେ ।
ଜେ.ଏଚ୍. ଡେଭ୍, ଅମର ଭାରତ, ୧୯୫୭
ପୁରୀ ସପ୍ତ ପୁରୀ କିମ୍ବା ମୋକ୍ଷ ପ୍ରଦାନକାରୀ ସାତଟି ନଗରର ଅଂଶ ନୁହେଁ। ସାତଟି ପୁରୀ ହେଉଛି ଅଯୋଧ୍ୟା, ମଥୁରା, ହରିଦ୍ୱାର, ଦ୍ୱାରକା, ବାରାଣସୀ, କାଞ୍ଚି ଏବଂ ଉଜ୍ଜୟିନୀ। ତଥାପି, ପୁରୀ ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ସହର। ସାଧାରଣତଃ ସହର ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ “ପୁର” ଶବ୍ଦଟି ପୁରୀ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଏହା ମହାଭାରତରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ଋଗ୍ ବେଦରେ ପୁରୀର ଉଲ୍ଲେଖ ଥିବା ମଧ୍ୟ ଦାବି କରାଯାଇଛି, କିନ୍ତୁ ଏହା ବିବାଦୀୟ । ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ୭ମ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ପୁରୀ ବିଷୟରେ ଅନେକ ପୁରାଣରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି।
ପୁରୀ ଚାରିଧାମ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଧାମ, ଯେଉଁଥିରେ ବଦ୍ରିନାଥ, ଦ୍ୱାରକା ଏବଂ ରାମେଶ୍ୱରମ୍ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧାମ ଗୋଟିଏ ଯୁଗକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ଵ କରେ ଏବଂ ପୁରୀ କଳିଯୁଗକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ଵ କରୁଥିବା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ। ଆଦି ଶଙ୍କରାଚାର୍ୟ୍ୟ ଚାରିଧାମରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ମଠ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ।
ପୁରୀ ଏକ ଶକ୍ତିପୀଠ ମଧ୍ୟ । ଦେବୀ ବିମଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହାକୁ ମନ୍ଦିରର ତାନ୍ତ୍ରିକ ଇତିହାସର ଏକ ଅଂଶ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ଯଦିଓ ମନ୍ଦିରଟି ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବୈଷ୍ଣବ ମନ୍ଦିର, ଦୁର୍ଗା ପୂଜା ସମୟରେ ବିମଳା ଦେବୀଙ୍କ ପାଇଁ ଛାଗ ବଳି ଦିଆଯାଏ ।
ପୁରୀ ଏକ ଶୈବ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟ କିନ୍ତୁ ଜ୍ୟୋତିର୍ଲିଙ୍ଗ ନୁହେଁ । ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରଠାରୁ ପ୍ରାୟ ଦୁଇ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଲୋକନାଥ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ । ଏଠାକାର ଶିବ ଲିଙ୍ଗ ସର୍ବଦା ଜଳମଗ୍ନ ରହିଥାଏ । ଭକ୍ତମାନେ ଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ବର୍ଷକୁ ଥରେ ଶିବରାତ୍ରି ଦିନ ଜଳ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ।
ଏହି ଚିତ୍ରଟି ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର, ୱିଲିୟମ୍ ହେନରୀ କର୍ଣ୍ଣିଶଙ୍କ ଦ୍ୱାରା, ୧୮୬୮ ମସିହାରେ ।
ଜେ.ଏଚ୍. ଡେଭ୍, ଅମର ଭାରତ, ୧୯୫୭
