1892-ൽ ആദ്യത്തെ സാർവജനിക് ഗണേശോത്സവം ആരംഭിച്ചു. പൂനെ നിവാസിയായ കൃഷ്ണജിപന്ത് മറാത്ത ഭരിക്കുന്ന ഗ്വാളിയോർ സന്ദർശിച്ചു. അവടെ പരമ്പരാഗത ഗണപതി ആഘോഷ ചടങ്ങിന് സാക്ഷ്യം വഹിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഒരു സുഹൃത്തായ ഭൗസാഹെബ് ലക്ഷ്മൺ ജാവലെ രംഗാരി ഇതിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ടു, തന്റെ ‘വാഡ’/ കോട്ടയിൽ ആദ്യത്തെ ‘സാർവജനിക്’ പൊതു ഗണേശ വിഗ്രഹം സ്ഥാപിച്ചു. പൂനെയിലെ ഈ സ്ഥലം “ഷാലുകാർ ബോൾ” എന്നാണു. വിഗ്രഹം മരവും തവിടും കൊണ്ടാണ് നിർമ്മിച്ചത്. സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിന് പ്രചോദനമായ ഈ ഗണേശ പ്രതിഷ്ഠ യോദ്ധാക്കളുടെ ശൈലിയിലായിരുന്നു.
1893-ൽ തിലക് തന്റെ “കേസരി” പത്രത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പരിശ്രമങ്ങളെ പ്രശംസിച്ചു. തുടർന്ന് 1894-ൽ , തിലക് അവരുടെ വാർത്താ പ്രസിദ്ധീകരണം കാര്യാലയത്തിൽ , ദേശീയ ഐക്യത്തിന്റെ പ്രതീകമായി , ഒരു ഗണേശോത്സവം സംഘടിപ്പിച്ചു.
രംഗാരിക്കും തിലകിനും നന്ദി, ഗണേശോത്സവം ഒടുവിൽ രാജ്യവ്യാപകമായ ഐക്യത്തിന്റെ ഉത്സവമായി മാറി.
ചിത്രം ഭൗസാഹെബ് രംഗാരിയുടെ വസതിയാണ്, ക്രെഡിറ്റ് ശ്രീമന്ത് ഭൗസാഹെബ് രംഗാരി ഗണപതി ട്രസ്റ്റ്.
ഉറവിടം:- https://thebetterindia.com/261898/indias-oldest-ganeshotsav-was-set-up-by-a-freedom-fighter-in-1892

പൂനെ നഗരത്തിനടുത്തുള്ള പിംപ്രി-ചിഞ്ച്‌വാഡ് എന്ന വ്യാവസായിക പട്ടണത്തിലാണ് ‘മോര്യ ഗോസവി’യുടെ മന്ദിർ. 13-ാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു സന്യാസിയായിരുന്നു അദ്ദേഹം. പൂനെയിൽ നിന്ന് 50 കിലോമീറ്റർ അകലെയുള്ള മോർഗാവിലാണ് അദ്ദേഹം ജനിച്ചത്. മോർഗാവിലെ ഗണപതിയുടെ (പ്രഭു മോരേശ്വർ) പേരിലാണ് മോര്യ ഗോസവി അറിയപ്പെടുന്നത്. ഏറ്റവും പവിത്രമായ അഷ്ടവിനായക ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ (പൂനെയ്ക്ക് ചുറ്റുമുള്ള എട്ട് ആദരണീയ ഗണപതി ക്ഷേത്രങ്ങളുടെ കൂട്ടം) ഒന്നാണിത് .
ഗണപതിയുടെ ദിവ്യദർശനം ലഭിച്ചതിനുശേഷം മോര്യ ഗോസവി ചിഞ്ച്‌വാഡിൽ സ്ഥിരതാമസമാക്കി. ഒരു പതിപ്പ് അനുസരിച്ച്, അദ്ദേഹം പ്രായമായി, മോർഗാവിലേക്ക് യാത്ര ചെയ്യാൻ ബുദ്ധിമുട്ടിയിരുന്നു. ഗണപതി അദ്ദേഹത്തിന് പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ട് ചിഞ്ച്‌വാഡിൽ തന്നെ ഒരു ക്ഷേത്രം പണിയാൻ പറഞ്ഞു. നൂറ്റാണ്ടുകളായി, ഈ മന്ദിർ സന്ദർശിക്കുന്ന തീർത്ഥാടകർ “ഗണപതി ബപ്പ മോര്യ!” എന്ന് ജപിക്കുന്നു. വിശുദ്ധനോടുള്ള ആദരസൂചകമായി. കാലക്രമേണ, ഈ ജപം ജനപ്രിയ സംസ്കാരത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്തി.
ചിത്രം: മോർഗാവ് ക്ഷേത്രം, ക്രെഡിറ്റ് വിക്കിമീഡിയ
ഉറവിടം: https://www.peepultree.world/livehistoryindia/story/people/morya-gosavi

ബംഗാളികളും മറ്റുള്ളവരും വിശ്വസിക്കുന്നത് ദുർഗ്ഗാദേവി കൈലാസ പർവതത്തിലെ തന്റെ വധുവിന്റെ വീട്ടിൽ നിന്ന് ഭൂമിയിലെ തന്റെ മാതൃഭവനത്തിലേക്ക് വരുന്നു സമയമാണ് ദുർഗ്ഗാ പൂജ. അവൾ തന്റെ മക്കൾ – ഗണേശൻ, കാർത്തികേയൻ, ലക്ഷ്മി, സരസ്വതി എന്നിവരെയും കൂട്ടിയാണ് എത്തുന്നത്.
ദുർഗ്ഗയെ അസുര നിഗ്രഹത്തിന്റെ രൂപത്തിൽ ആരാധിക്കുന്നതു, അവളൂടെ കുട്ടികളെയും ചെർത്താണ്. ദേവിയെയും മക്കളെയും അവരുടെ വാഹനങ്ങൾക്കൊപ്പം ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. ഷഷ്‌ടി (നവരാത്രിയുടെ ആറാം ദിവസം) മുതൽ ദശമി (പത്താം ദിവസം, വിജയദശമി / ദസേറാ ) വരെ നീളുന്ന യഥാർത്ഥ പൂജയുടെ അഞ്ച് ദിവസങ്ങളിൽ നിരവധി ആചാരങ്ങളും അനുഷ്ഠാനങ്ങളും നടക്കുന്നു.
ഒരു ജനപ്രിയ ബംഗാളി കവിത ഇത് മനോഹരമായി സംഗ്രഹിക്കുന്നു,

গণেশ ঠাকুর হ্যাংলা
একবার আসে মায়ের সাথে
একবার আসে একলা।

ഇതിന്റെ അർഥം –
ഗണേഷ് താക്കൂർ അത്യാഗ്രഹിയാണ്
അവൻ ഒരിക്കൽ അമ്മയോടൊപ്പം വരുന്നു
ഒരുകാൽ , അവൻ ഒറ്റയ്ക്ക് വരുന്നു.

പത്താം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു മണൽക്കല്ല് ഗണപതിയാണ് ചിത്രം, കടപ്പാട് ശകുന്തള ജഗന്നാഥൻ.
ഉറവിടം: https://www.outlooktraveller.com/experiences/heritage/popular-rituals-of-durga-puja

മുംബൈയിലെ ഗണപതി ഉത്സവത്തിലെ നക്ഷത്രമാണ് ലാൽബൗച്ച രാജ. വിസർജൻ ദിനത്തിൽ കടലിൽ നിമജ്ജനം ചെയ്യുന്ന അവസാന ദേവനാണ് അദ്ദേഹം. പലപ്പോഴും അടുത്ത ദിവസം പുലർച്ചെയാണ് നിമജ്ജനം നടക്കുന്നത്. വിസർജനം കാണാൻ ആളുകൾ രാത്രി മുഴുവൻ കാത്തിരിക്കും.

ലാൽബൗഗിലെ രാജാവിനെ നവാസച ഗണപതി അല്ലെങ്കിൽ ആഗ്രഹങ്ങൾ നിറവേറ്റുന്ന ഗണേശൻ എന്നും വിളിക്കുന്നു. വലിയ ഭക്തജനക്കൂട്ടത്തിന് നവാസച ലൈൻ എന്ന പ്രത്യേക വരിയിൽ ചേരാം. അവർക്ക് വേദിയിൽ കയറി ഗണേശന്റെ പാദങ്ങളിൽ സ്പർശിച്ച് അനുഗ്രഹം തേടാം. എന്നിരുന്നാലും, ക്യൂ നീളമുള്ളതും ചിലപ്പോൾ 20 മണിക്കൂറിൽ കൂടുതൽ എടുക്കുന്നതുമാണ്. സാധാരണ വരിയിൽ നിന്ന്, ആളുകൾക്ക് ദൂരെ നിന്ന് മാത്രമേ ദർശനം നടത്താൻ കഴിയൂ, ഗണേശന്റെ പാദങ്ങളിൽ സ്പർശിക്കാൻ കഴിയില്ല.

1930-ൽ ദുരിതകാലങ്ങളിലൂടെ കടന്നുപോയ മത്സ്യത്തൊഴിലാളികളുടെയും ടെക്സ്റ്റൈൽ മിൽ തൊഴിലാളികളുടെയും നന്ദി പ്രകടനമായാണ് പന്തൽ വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നത്. ഉപജീവനത്തിനായി സമൂഹത്തിന് ഒരു സ്ഥലം അനുവദിച്ചു. ഗണേശന്റെ അനുഗ്രഹം തങ്ങളെ പ്രയാസകരമായ സമയങ്ങളിൽ അതിജീവിക്കാൻ സഹായിച്ചുവെന്ന് ആളുകൾ വിശ്വസിക്കുന്നു. ഗണേശന് ആദരാഞ്ജലി അർപ്പിക്കാൻ, വാർഷിക ഗണപതി ആഘോഷത്തിനായി ഭൂമിയുടെ ഒരു ഭാഗം നീക്കിവയ്ക്കാൻ അവർ തീരുമാനിച്ചു. ഇത് ജനപ്രിയ എഴുത്തിലാണ്, പക്ഷേ ഈ കഥയ്ക്ക് ആധികാരികമായ ഒരു പരാമർശവുമില്ല.
ചിത്രം ഐക്കണിക് ലാൽബാഗ്ച രാജയാണ്. ക്രെഡിറ്റ് – അവാർഡ് നേടിയ ഫോട്ടോഗ്രാഫർ സലോണി ജെയിൻ

മഹാരാഷ്ട്രയിലെ ‘സന്ത് പരമ്പര’യിൽ (സന്ന്യാസിമാരുടെ പാരമ്പര്യം) ഏറ്റവും സ്വാധീനം ചെലുത്തിയവരിൽ ഒരാളാണ് സമർത്ഥ് രാംദാസ് (1608-81). ഛത്രപതി ശിവജി മഹാരാജിന് പ്രചോദനം നൽകിയതായി പറയപ്പെടുന്നു. അദ്ദേഹം ഏറ്റവും ജനപ്രിയമായ ഭജൻ എഴുതി, അതിൻ്റെ ആദ്യ രണ്ട് വരികൾ പറയുന്നു,

സുഖകർത്താ ദുഃഖർതാ വർത്താ വിഘ്നാചി ||
നൂർവി പൂർവി പ്രേം കൃപ ജയചി ||

ഓ, സന്തോഷം നൽകുന്നവനും, ദുഃഖം നീക്കുന്നവനും, ജീവിതത്തിലെ എല്ലാ “വിഘ്നങ്ങളെയും” (തടസ്സങ്ങൾ) നീക്കം ചെയ്യുന്നവനുമായ ഭഗവാൻ.

എല്ലായിടത്തും സ്നേഹം തന്റെ അനുഗ്രഹമായി വ്യാപിപ്പിക്കുന്നവൻ.

അവസാനം, ഭക്തൻ അപേക്ഷിക്കുന്നു, “സങ്കതി പാവവേ നിർവാണി രക്ഷവേ സർവർവന്ദന ||

ദുഷ്‌കരമായ സമയങ്ങളിൽ ഞങ്ങളെ സഹായിക്കുകയും സംരക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുക, ഭഗവാന് എന്റെ നമസ്കാരം.”
ഭജനത്തിലൂടെ ആവർത്തിക്കുന്ന ഒരു പരിചിതമായ മന്ത്രം ഇതിലുണ്ട്, “ജയ്ദേവ് ജയ്ദേവ് ജയ് മംഗൾ മൂർത്തി ||

ഭഗവാനെ വാഴ്ത്തുക, ഭഗവാനെ വാഴ്ത്തുക, ശുഭകരമായ പ്രതിച്ഛായയെ വാഴ്ത്തുക”.
ചിത്രം പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിലെ സമർഥ് രാംദാസിന്റെ ഛായാചിത്രമാണ്, വിക്കിമീഡിയ
ഉറവിടം: https://kedar.nitty-witty.com/blog/ganapati-aarti-sukhkarta-dukhharta-with-english-translation-free-download-mp3

ഛാന്ദോഗ്യ ഉപനിഷത്ത് പറയുന്നു, “തത് ത്വം അസി” അതായത് വ്യക്തി (ത്വം) സാർവത്രിക ബോധത്തിന് (തത്) സമാനമാണ് (അസി), അല്ലെങ്കിൽ വ്യക്തിയിൽ പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ സത്ത അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഉപനിഷത്തുകളിലെ നാല് മഹാവാക്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് തത് ത്വം അസി.
മുദ്ഗല പുരാണം ഗണപതിയുടെ എട്ട് അവതാരങ്ങളെ വിവരിക്കുന്നു. ഇത് തത് ത്വം അസിയെയും വിശദീകരിക്കുന്നു. ഇത് ഗണപതിയെ മഹാവാക്യവുമായി തുലനം ചെയ്യുന്നു – അവൻ ഒരു മനുഷ്യന്റെ ശരീരവും (ത്വത്തോട് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നു) ആനയുടെ തലയും (തത്തോട് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നു) വഹിക്കുന്നു. ഈ വ്യത്യസ്ത ഘടകങ്ങളെ (കോപ്പുല അസിയോട് ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നു) ഏകീകരിക്കുന്നവൻ അവൻ തന്നെയാണ്. ഗണേശന്റെ വിവിധ അവതാരങ്ങൾ സാർവത്രിക ബോധത്തെ ദിവ്യ സൃഷ്ടിയിൽ ലയിപ്പിക്കുന്നതെങ്ങനെയെന്ന് മുദ്ഗല പുരാണം വിവരിക്കുന്നു.
ഉറവിടം: ഫിലിസ് ഗ്രാനോഫ്, ‘ഗണേശൻ രൂപകമായി: മുദ്ഗല പുരാണം’

ബാലഗംഗാധര തിലകനിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ട്, എസ് ശങ്കരയ്യ ഹൈദരാബാദിലെ ഖൈരതാബാദിൽ ഒരു അടി ഉയരമുള്ള വിഗ്രഹത്തിൽ തുടങ്ങിയതാണ്. വിഗ്രഹത്തിന്റെ വലിപ്പം ഓരോ വർഷവും വർദ്ധിച്ചുവരികയാണ്. 2025 ൽ ഇത് 71 അടിയാകുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. ഇനിയുള്ള പരിസ്ഥിതി സംരക്ഷിക്കാനായി ഉയരം കുറയ്ക്കാൻ, സംഘാടക സമിതി തീരുമാനിച്ചിട്ടുണ്ട്. ദേവനെ ഹുസൈൻസാഗർ തടാകത്തിൽ നിമജ്ജനം ചെയ്യപ്പെടുന്നു.
ഉറവിടം:https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/khairatabad-ganesh-growing-in-stature-every-yr-since-1954/articleshowprint/86080903.cms

ഈ സംസ്കൃതസ്തോത്രം പഴമയുള്ളതും അതുപോലെ രചയിതാവ് ആരാണെന്നു അറിയാത്തതുമാണ് . ‘വക്രതുണ്ട’ എന്ന ആദ്യവാക്യം (പൂർണശ്ലോകം അല്ല) പോലെയുള്ള വാക്യങ്ങൾ മുദ്‌ഗലപുരാണം പോലുള്ള ഗ്രന്ഥങ്ങളിൽ പരാമർശിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഇതിനെ ഒരു പരമ്പരാഗത കൃതിയായി കണക്കാക്കുന്നു, പ്രത്യേകിച്ച് ആരുടേയും പേരിൽ ഇത് ആക്ഷേപിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. വർഷങ്ങളായി സംഗീതജ്ഞർ ഈ ശ്ലോകം തങ്ങളുടെ സൃഷ്ടികളിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടാണ് വരുന്നത്.

വക്രതുണ്ഡ മഹാകായ സൂര്യകോടി സമപ്രഭ ।
നിർവിഘ്നം കുരു മേ ദേവൻ സർവകാര്യേഷു സർവദാ II

പരിഭാഷ (അര്‍ത്ഥം):
വക്രമായ തുമ്പും മഹത്തായ ദേഹവും ഒരുകോടി സൂര്യന്മാരുടെ ശോഭയോടുകൂടിയ ശ്രീഗണേശനു വന്ദനം. ഹേ ദൈവമേ, ഞാനെന്തു പ്രവർത്തിച്ചാലും എല്ലായ്പ്പോഴും അതിനുള്ളിലെ തടസ്സങ്ങൾ നീക്കി അനുഗ്രഹിക്കണമേ.

ഉറവിടം : https://stotra.in/translation/en/sri-ganesh/vakratunda-mahakaya

ജൈനമതത്തിൽ ഗണപതിയെ, വാണിജ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു ദൈവമായിത്തന്നെ ആരാധിക്കുന്നു. ഗണപതിയുടെ ജൈന ചിത്രീകരണങ്ങൾ ഹിന്ദുക്കളുടേതിന് സമാനമാണ്. ജൈനമതത്തിലെ ഗണപതിയെക്കുറിച്ചുള്ള ആദ്യകാല സാഹിത്യ പരാമർശം 12-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു ഗ്രന്ഥത്തിലാണ്. ഹേരംബ, ഗണവിജ്ഞേന, വിനായകൻ തുടങ്ങിയ നിരവധി നാമങ്ങളെ ഇത് പരാമർശിക്കുന്നു. ഇത് അദ്ദേഹത്തെ ആന തലയുള്ള, കുടവയറുള്ള, മഴു വഹിക്കുന്ന, മൂഷകവാഹനനായി ദര്ശിപ്പിക്കിന്നു.
15-ാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആദ്യകാല ശ്വേതാംബര ജൈന കൃതി അനുസരിച്ച്, അഭികാമ്യമായ കാര്യങ്ങൾ ലഭിക്കാൻ ദേവന്മാർ പോലും ഗണപതിയെ പ്രീതിപ്പെടുത്തുന്നു. എല്ലാ ശുഭകരമായ ചടങ്ങുകളുടെയും പുതിയ പദ്ധതികളുടെയും തുടക്കത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെ ആരാധിക്കുന്നതായി പരാമർശിക്കപ്പെടുന്നു. ശ്വേതാംബര സമൂഹത്തിൽ ഈ ആചാരം ഇപ്പോഴും വളരെ സാധാരണമാണ്. ദിഗംബര ജൈനർക്ക് ഗണേശനുമായി വലിയ ബന്ധമില്ല.
ഏറ്റവും പുരാതനമായ ജൈന ഗണേശ പ്രതിഷ്ഠ CE 9-ാം നൂറ്റാണ്ടിലേതാണ്. ഇത് മഥുരയിൽ കണ്ടെത്തി, യക്ഷി അംബിക (ഗൗരിയുടെ ജൈന നാമം) യുമായി ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. രാജസ്ഥാനിലെയും ഗുജറാത്തിലെയും ജൈന ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഗണേശന്റെ ചിത്രങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. ഘനേരവിലെ മഹാവീരൻ (CE 10-ാം നൂറ്റാണ്ട്), ഒസിയാൻ (CE 11-ാം നൂറ്റാണ്ട്), മൗണ്ട് അബുവിലെ ദിൽവാര ക്ഷേത്രങ്ങൾ (CE 11-16-ാം നൂറ്റാണ്ട്) എന്നിവ ചില ഉദാഹരണങ്ങളാണ്.

ഉറവിടം: മാരുതി നന്ദൻ തിവാരി & കമൽ ഗിരി, ‘ജൈനമതത്തിലെ ഗണേശന്റെ ചിത്രങ്ങൾ’

18ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ കർണാടക സംഗീതത്തിലെ ത്രിമൂർത്തികളിൽ ഒരാളായിരുന്നു മുത്തുസ്വാമി ദീക്ഷിതർ. അദ്ദേഹം എഴുതിയ ‘സോഡശ ഗണപതി കൃതികൾ’ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജന്മസ്ഥലമായ തമിഴ്‌നാട്ടിലെ തിരുവാരൂരിലെ മനോഹരമായ ക്ഷേത്രത്തിലും പരിസരത്തുമുള്ള 16 ഗണപതി ദേവതകൾക്ക് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. 16 കൃതികളിൽ ഒന്ന് വാതാപി ഗണപതിയെ സ്തുതിക്കുന്നു.
7ആം നൂറ്റാണ്ടിൽ ചാലൂക്യരെ പരാജയപ്പെടുത്തിയതിന് ശേഷം വാതാപിയിൽ (ബാദാമി) നിന്ന് പല്ലവർ കൊണ്ടുവന്ന ദേവതയെ സ്തുതിച്ചുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം ഇത് പാടിയതായി ഐതിഹ്യങ്ങൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. എന്നാൽ ചരിത്രകാരന്മാർക്ക് ഉറപ്പില്ല, കൂടാതെ ഇത് യഥാർത്ഥത്തിൽ CE 10 ആം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിൽ നിന്നുള്ള ചോളരുടെ സംഭാവനയാണെന്ന് പലരും അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു. കൂടാതെ, അതേ സ്ഥലത്ത് സമാനമായ മറ്റൊരു ദേവനെ സ്തുതിച്ചുകൊണ്ടാണ് ഈ ഗാനം ആലപിച്ചത്.
ചരിത്രം എന്തായാലും , രചന തന്നെ ഗംഭീരമാണ്. ആദ്യത്തെ കുറച്ച് വരികൾ ഇങ്ങനെയാണ്, “വാതാപിയിലെ ഗണപതിയെ ഞാൻ സ്തുതിക്കുന്നു. ആനമുഖനായ വരദാതാവ്. ഭൂതങ്ങളും മറ്റുള്ളവരും ആരാധിക്കുന്ന പാദങ്ങൾ. ജീവജാലങ്ങളുടെയും ആത്മാക്കളുടെയും പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ പിന്തുണ. അഭിനിവേശമില്ലാത്ത, യോഗികൾ അദ്ദേഹത്തെ വണങ്ങുന്നു. ലോകത്തിന്റെ സ്രഷ്ടാവ്, തടസ്സങ്ങളെ തടയുന്നവൻ. കലത്തിൽ നിന്ന് ജനിച്ച (അഗസ്ത്യ) പുരാതന ഋഷിയാൽ ആരാധിക്കപ്പെടുന്നു.”
ഉറവിടം: ആമി കാറ്റ്ലിൻ, ‘വാതാപി ഗണപതിം’

മഹാഭാരതത്തിലെ അനുശാസനിക പർവ്വത്തിലാണ് വിഷ്ണു സഹസ്രനാമം. ഭീഷ്മർ തൻ്റെ ശരശയ്യയിൽ നിന്ന് യുധിഷ്ടിരനോട് ഉപദേശിക്കുന്നു. സാധ്യമായ ഏറ്റവും നല്ല സ്തോത്രം ഏതെന്ന് ചോദിച്ചപ്പോൾ, വിഷ്ണുവിൻ്റെ ആയിരം ഭാവങ്ങൾ അദ്ദേഹം വിവരിക്കുന്നു.
പ്രാഥമിക ഭാഗത്തിൻ്റെ ആദ്യ വാക്യം ഇങ്ങനെയാണ്.
शुक्लाम्बरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् । प्रसन्नवदनं ध्यायेत् सर्वविघ्नोपशान्तये ॥
ശുക്ലാംബരധരം വിഷ്ണും ശശിവർണം ചതുർഭുജം; പ്രസന്നവദനം ധ്യായേത് സർവവിഘ്നോപശാന്തയേ ।
വെള്ളവസ്ത്രം ധരിച്ചിരിക്കുന്ന നീ, ഓ, എല്ലായിടത്തും വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നവനാണ്, ചന്ദ്രൻ്റെ നിറത്തിൽ തിളങ്ങുന്നു. നാല് കൈകളോടെ, നീയാണ്, എല്ലാം അറിയുന്നവൻ. നിന്റെ എപ്പോഴും പുഞ്ചിരിക്കുന്ന മുഖത്തെ ഞാൻ ധ്യാനിക്കുന്നു. “എന്റെ വഴിയിലെ എല്ലാ തടസ്സങ്ങളും നീക്കുക” എന്ന് പ്രാർത്ഥിക്കുന്നു.
തുടക്കത്തിൽ തടസ്സങ്ങൾ നീക്കം ചെയ്യുന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള പരാമർശം കാരണം, പലരും അതിനെ ഗണപതിയോടുള്ള ഒരു പ്രാർത്ഥനയായി വ്യാഖ്യാനിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഇന്ന് നമുക്കറിയാവുന്ന ഗണേശ ആരാധന ഗുപ്ത കാലഘട്ടത്തിൽ ആരംഭിച്ചതാണെന്ന് ചരിത്രകാരന്മാർ അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു, മഹാഭാരതത്തിന്റെ രചനയ്ക്ക് ശേഷമാണ്. വിഷ്ണു സഹസ്രനാമത്തിന്റെ ചില പതിപ്പുകളിൽ ഗണപതിയെ വ്യക്തമായി വിളിക്കുന്ന രണ്ടാമത്തെ ശ്ലോകം ചേർത്തിട്ടുണ്ട്.
ലളിത സഹസ്രനാമം പോലുള്ള പിൽക്കാല സ്തോത്രങ്ങളുടെയും ഭാഗമാണ് ശുക്ലാംഭരദാരം.

ഉറവിടം: https://hindupedia.com/en/Vishnu_Sahasranamam

പുരിയിലെ ഭഗവാൻ ജഗന്നാഥൻ വർഷം മുഴുവൻ നിരവധി വേഷങ്ങളിൽ അണിഞ്ഞിരിക്കുന്നു. അതിൽ ഏറ്റവും മനോഹരമായതും ശ്രദ്ധേയമായതും ഹാഥി വേഷമാണ്. ഇത് സ്നാനപൗർണ്ണമി ദിവസമായ പൗർണ്ണമിദിനത്തിൽ ആചരിക്കുന്നു. ഈ ദിവസം പുരിയിലെ ദേവതകൾക്ക് തണുത്ത വെള്ളത്തിൽ സ്നാനം നൽകപ്പെടുന്നു, അതാണ് സ്നാനപൗർണ്ണമി. അതിനുശേഷം അവർക്ക് ഗണപതിയായി വേഷം അണിയിക്കുന്നു. ഇതിനു ശേഷം, അവർക്ക് ജലദോഷം ബാധിച്ചതായി കണക്കാക്കുകയും, രോഗമുക്തി നേടുന്നതിനായി പതിനഞ്ച് ദിവസം ഒറ്റപ്പെട്ടതായി സൂക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. രോഗമുക്തരായ ശേഷം, ദേവതകൾ രഥയാത്രയ്ക്ക് തയ്യാറാകുന്നു.

ഈ ഹാഥി വേഷത്തിന് പിന്നിൽ ഒരു പുരാണകഥയുണ്ട്. ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ നിന്നുള്ള ഭഗവാൻ ഗണേശന്റെ മഹാഭക്തനായ ഗണപതി ഭട്ടൻ സ്നാനപൗർണ്ണമി ദിവസം പുരിയിൽ ഭഗവാനെ കാണാനായി എത്തിയിരുന്നു. എന്നാൽ, അദ്ദേഹത്തിന് ഗണേശനെ കാണാനായില്ല. അദ്ദേഹത്തിന് നിരാശയായി. പക്ഷേ, ഭഗവാൻ ജഗന്നാഥൻ തന്റെ ഭക്തന്റെ ഹൃദയത്തെ മനസ്സിലാക്കി ഗണപതിയായി തന്റെ രൂപം പ്രദർശിപ്പിച്ചു. ഈ സംഭവം ഓർമപ്പെടുത്തുന്നതിനാണ് ഹാഥി വേഷം ആചരിക്കുന്നത്.

ഇത് അവസാന ഗംഗ രാജവംശത്തിന്റെ ഭരണാധികാരിയായ ഭാനുദേവ് മാധവരുടെ കാലഘട്ടത്തിൽ, 15-ാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ ആരംഭിച്ചതാണെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നു.

ഉറവിടം: മഹിമോഹൻ ത്രിപാഠി, ശ്രീ ജഗന്നാഥ
ചിത്രം: മഹിമോഹൻ ത്രിപാഠിയുടെ ശ്രീ ജഗന്നാഥയിൽനിന്നുള്ള ഹാഥി വേഷം