నరకుడు ఒక అసురుడు (రాక్షసుడు) అయినప్పటికీ, దేవతల నుండి జన్మించాడు. అతడు సాక్షాత్తు విష్ణుమూర్తి కుమారుడు. అతని తల్లి భూమి దేవత అయిన భూమి-దేవి. హిరణ్యాక్షుడు భూమి-దేవిని సముద్రంలోకి లాగినప్పుడు, ఆమెను రక్షించడానికి విష్ణువు వరాహుడు, అంటే పంది రూపంలో అవతరించాడు. వారి కలయిక వల్ల నరకాసురుడు జన్మించాడు. అతనితో పాటు, పర్వతాలు, లోయలు మరియు వృక్షజాలం కూడా సృష్టించబడ్డాయి. వరాహుడి కోరలు చదునైన భూమిని ఒక ప్రకృతి దృశ్యంగా రూపొందించగా, భూమి-దేవి వృక్షాలను సృష్టించింది.

భూమి కుమారుడు కాబట్టి, నరకాసురుడిని పురాణాలలో తరచుగా భౌముడ అని పిలుస్తారు. అతడి గురించి మొదట ఇతిహాసాలలో ప్రస్తావించబడింది, కానీ అతని తల్లిదండ్రుల గురించిన వివరాలు తరువాతి పురాణాలైన విష్ణు పురాణం మరియు భాగవతంలో కనిపిస్తాయి. ఈ కథ ద్వారా, దేవత కుమారుడు కూడా అహంకారం కారణంగా రాక్షసుడిగా మారవచ్చని తెలుస్తుంది. నిత్తవినోద అందించిన ఈ వికీమీడియా చిత్రం కర్ణాటకలోని హొయసలేశ్వర ఆలయంలోని ప్రసిద్ధ వరాహ శిల్పాన్ని చూపుతుంది.

మూలం: Speaking Tree

మహాభారతం నరకాసురుడిని ప్రాగ్జ్యోతిష్యపురం (ప్రాగ్ – తూర్పు, జ్యోతిష్ – జ్ఞానం/విద్య, పుర – నగరం) రాజుగా వర్ణించింది. కొంతమంది పండితులు ఈ నగరాన్ని వాయువ్య భారతదేశంలో గుర్తించినప్పటికీ, కాశ్మీర్ యొక్క అధికార చరిత్ర అయిన రాజతరంగిణి, ప్రాగ్జ్యోతిష్యపురాన్ని అస్సాం లో పేర్కొంది.

ఆహోంలు (క్రీ.శ. 13వ శతాబ్దం) కంటే ముందు అస్సాంలో పాలించిన మూడు ప్రధాన రాజవంశాలు నరకాసురుడి వంశం నుండే వచ్చాయని చెప్పుకున్నాయి: అవి వర్మన్‌లు (క్రీ.శ. 350–650), మ్లేచ్ఛాలు లేదా సాలస్తంభాలు (క్రీ.శ. 655–900), మరియు పాలాలు (క్రీ.శ. 900–1100). తర్వాత దాదాపు 600 సంవత్సరాలు పాలించిన ఆహోంలు, అస్సాంకు ప్రస్తుత పేరును ఇచ్చారు.

పురాణాలు మరియు అర్థశాస్త్రంలో, అస్సాం ఎక్కువగా కామరూప గా ప్రస్తావించబడింది. ప్రాగ్జ్యోతిష్యపురం వర్మన్‌ల యొక్క మొదటి రాజధానిగా భావించబడుతున్నప్పటికీ, ఇది నిరూపించబడలేదు. కాలక్రమేణా, ప్రాగ్జ్యోతిష్యపురం, కామరూప, మరియు అస్సాం అనే పేర్లు పర్యాయపదాలుగా మారాయి. వికీమీడియా చిత్రం భాగవతం యొక్క 18వ శతాబ్దపు నేపాలీ పత్రం నుండి తీసుకోబడింది, ఇది నరకుడి ప్రాగ్జ్యోతిషను చిత్రిస్తుంది.

మూలం : Nirode Baruah, Pragjyotishpura – Capital City of Early Assam, JSTOR

భాగవతం ప్రకారం, నరకాసురుడు వరుణ దేవుని గొడుగును, తల్లి అదితి చెవి కమ్మలను, మరియు మణి-పర్వతం అని పిలువబడే దేవతల క్రీడాస్థలాన్ని దొంగిలించాడు. అప్పుడు ఇంద్రుడు ద్వారకకు వెళ్లి శ్రీకృష్ణుడి సహాయం కోరాడు. కృష్ణుడు నరకాసురుడితో పోరాడాలని నిశ్చయించుకున్నాడు. విష్ణు పురాణం కూడా ఇంద్రుడు తన తల్లి చెవి కమ్మల దొంగతనం గురించి కృష్ణుడికి చెప్పినట్లు వివరిస్తుంది. మహాభారతంలోని ఉద్యోగ పర్వం, నరకుడిని ఓడించడం ద్వారా కృష్ణుడు అదితి చెవి కమ్మలను తిరిగి పొందాడు అని సూక్ష్మంగా చెబుతుంది.

ఋగ్వేదంలో, అదితి రోగాలను నయం చేస్తుందని చెప్పబడింది. పురాణాలలో ఆమె ‘దేవతలకు తల్లి’గా మారింది, ఇంద్రుడు ఆమె పెద్ద కుమారుడు. ఇతర పౌరాణిక కథలలో కూడా అదితి కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది—ఆమె వామనావతారానికి తల్లి, మరియు కృష్ణుడి తల్లి అయిన దేవకిగా పునర్జన్మ పొందింది. మహాభారతం అదితి ఏడు సార్లు విష్ణువుకు తల్లిగా మారిందని తెలియజేస్తుంది. indiafacts.org నుండి వచ్చిన చిత్రం నరకాసురుడిని సంహరించిన తర్వాత కృష్ణుడు ఆమె చెవి కమ్మలను తిరిగి ఇస్తున్నట్లు చూపుతుంది.

మూలం: Wisdomlib.org

గరుత్మంతుడు విష్ణువు యొక్క వాహనం. నరకాసురుడి గురించి ఇంద్రుడు కృష్ణుడికి మొరపెట్టుకున్నప్పుడు, గరుత్మంతుడు కృష్ణుడిని ద్వారక నుండి ప్రాగ్జ్యోతిష్యకు మోసుకెళ్ళాడు. ఈ యుద్ధంలో గరుత్మంతుడు ముఖ్య పాత్ర పోషించాడు—కృష్ణుడు శత్రువుల రక్షణ వ్యవస్థలను నాశనం చేయడానికి, అస్త్రాలను తప్పించుకోవడానికి మరియు ఏనుగులు, గుర్రాలను సంహరించడానికి సహాయం చేశాడు.

గరుత్మంతుడు రాజరికానికి ప్రతీక. గుప్త చక్రవర్తులు గరుడను తమ చిహ్నంగా ఉపయోగించారు. ఇండోనేషియా ‘గరుడ పంచశీల’ ను తమ జాతీయ చిహ్నంగా స్వీకరించింది, మరియు వారి ప్రధాన విమానయాన సంస్థకు గరుడ ఎయిర్ అని పేరు పెట్టారు. థాయ్‌లాండ్ జాతీయ చిహ్నం ‘ఫ్రా క్రుత్ ఫా’ కూడా గరుత్మంతుడినే వర్ణిస్తుంది. కంబోడియాలోని జాతీయ మ్యూజియంలో ఉన్న ఈ 10వ శతాబ్దపు CE గరుడ విగ్రహం, భారతదేశంలోని సాత్వికమైన సగం మనిషి, సగం పక్షి రూపాలకు భిన్నంగా, గరుడను ఒక భయంకరమైన పెద్ద పక్షిగా చిత్రిస్తుంది.

మూలం : Worldhistory.org

మహాభారతం మరియు విష్ణు పురాణం ప్రకారం, భీకరమైన యుద్ధం తర్వాత కృష్ణుడు నరకుడిని ఓడించాడని పేర్కొనబడింది. భాగవతం ప్రకారం కృష్ణుడు సుదర్శన చక్రంతో నరకుడిని సంహరించాడని, సత్యభామ ఉనికిని ప్రస్తావిస్తూ, కానీ ఆమె పాత్రను గురించి స్పష్టంగా చెప్పలేదు. హరివంశంలో, గాయపడిన కృష్ణుడు మూర్ఛపోగా, కృష్ణుడు కోలుకునే వరకు సత్యభామ నరకుడితో ద్వంద్వ యుద్ధం చేస్తుంది. 15వ శతాబ్దానికి చెందిన ఒక ఆంధ్ర గ్రంథం, నరకాసురుడిని అతని తల్లి మాత్రమే సంహరించగలదనే వరం ఉన్నందున, కృష్ణుడు మూర్ఛపోయినప్పుడు సత్యభామ స్వయంగా నరకాసురుడిని చంపిందని వివరిస్తుంది. కృష్ణుడి భార్యగా, సత్యభామ వరాహుడి భార్య అయిన భూమి-దేవి (నరకుడి తల్లి) ని సూచిస్తుంది.

‘మదర్ ఇండియా’ మరియు ‘దీవార్’ వంటి చలనచిత్రాలలో కనిపించినట్లుగా, దారి తప్పిన తన కొడుకును తల్లియే సంహరించడం అనే ఈ ఇతివృత్తం ప్రజాదరణ పొందిన సంస్కృతిలో కూడా ప్రతిధ్వనిస్తుంది. పురాణాలు ‘పురా అపి నవం ఇతి పురాణం’ – అంటే చరిత్రలో పాతవి అయినా, బోధనల్లో కొత్తవి—అని సముచితంగా వర్ణించబడ్డాయి. వికీమీడియా చిత్రం, గరుత్మంతుడిపై ఉన్న సత్యభామ మరియు కృష్ణుడు నరకుడిని సంహరిస్తున్న 16వ శతాబ్దపు మొఘల్ పెయింటింగ్‌ను చూపుతుంది.

మూలం : Indiafacts.org

కృష్ణుడు ప్రాగ్జ్యోతిష కోట రక్షణ వ్యవస్థను ధ్వంసం చేశాడు. ఇందులో కొండలు, ఆయుధాలు, మరియు నీరు, అగ్ని, గాలి వంటి అడ్డంకులు ఉన్నాయి. ఆ కోట ముర యొక్క ఉచ్చు (ముర-పాశ) తో కాపాడబడింది, అది అనేక ముడులతో నిండి ఉంది. వీటిని నాశనం చేసిన తర్వాత, కృష్ణుడు తన పాంచజన్యం అనే శంఖాన్ని ఊదాడు. దీంతో కోట కందకంలో నిద్రిస్తున్న ఐదు తలల రాక్షసుడైన మురుడు మేల్కొన్నాడు.

భీకర పోరాటం తరువాత, కృష్ణుడు మురుడిని మరియు అతని ఏడుగురు కుమారులను సంహరించాడు. ఈ విధంగా అతడు మురారి (మురుడికి శత్రువు) అనే పేరు పొందాడు. భజనలలో ప్రసిద్ధి చెందిన ఈ పేరు, కామం మరియు అహంకారం వంటి పాపాల నుండి భక్తులను రక్షించడంలో కృష్ణుడి పాత్రను ప్రముఖంగా తెలియజేస్తుంది. వికీమీడియా చిత్రం (1840 CE) నరకుడి కోటపై కృష్ణుడు దాడి చేయడాన్ని, ఐదు తలల మురుడు రక్షణకు నాయకత్వం వహించడాన్ని చూపుతుంది.

భాగవతం ప్రకారం, నరకాసురుడి రాజభవనంలో బంధీలుగా ఉన్న 16,000 మంది రాజకుమారిలను కృష్ణుడు కనుగొన్నాడు. వారు వేర్వేరు రాజ్యాల నుండి అపహరించబడ్డారు. కృష్ణుడు వారిని విముక్తి చేసినప్పుడు, వారు తమను తన భార్యలుగా అంగీకరించమని ఆయనను ప్రార్థించారు. కృష్ణుడిని సాధారణంగా ఎనిమిది మంది ప్రధాన భార్యలతో (అష్టభార్యలు), రుక్మిణి ముఖ్యభార్యగా మాత్రమే వర్ణించడం వలన, ఈ కథ తరచుగా పాఠకులను గందరగోళానికి గురిచేస్తుంది.

ఈ కథ భక్తికి సంబంధించిన ఒక రూపకం – అహంకారం (నరకుడి రాజభవనం) అనే చెరసాల నుండి మొత్తం ప్రపంచాన్ని (16,000 మందితో సూచించబడింది) విముక్తం చేయగల సామర్థ్యం కృష్ణుడికి ఉంది, ఒకవేళ వారు భక్తితో ఆయన వైపు మళ్లితే. ఈWikiwand చిత్రం కృష్ణుడు స్త్రీలను విముక్తి చేస్తున్నట్లు చూపుతుంది.

వాల్మీకి రామాయణంలోని యుద్ధ కాండంలో కుంభకర్ణుడి మరణం తరువాత రావణుడి కుమారుడైన త్రిశిర తన తండ్రిని ఓదారుస్తాడు. త్రిశిర, విష్ణువు నరకుడిని సంహరించినట్లే తాను రాముడిని సంహరిస్తానని పేర్కొంటాడు. ఇది వేరే నరకుడిని సూచిస్తుందని చాలా మంది నమ్ముతారు. మహాభారతంలోని వన పర్వం కూడా ఇంద్రుడు ఫిర్యాదు చేసిన తరువాత విష్ణువు నరకుడిని తన చేతులతోనే సంహరించాడని చెబుతుంది. ఈలోగా, ఉద్యోగ పర్వం కృష్ణుడు నరకుడిని ఓడించి, అదితి చెవి కమ్మలను తిరిగి పొందిన సుపరిచితమైన కథను వివరిస్తుంది. రామాయణం మరియు వన పర్వంలోని కథనాలు నరకాసుర పురాణానికి సంబంధించిన అత్యంత ప్రాచీన రూపాలు అయి ఉండవచ్చు. వికీమీడియా చిత్రం 16వ శతాబ్దానికి చెందిన ఢిల్లీ-ఆగ్రా పెయింటింగ్‌ను చూపుతుంది, ఇందులో కృష్ణుడు ఏనుగుపై కూర్చున్న నరకుడిపై దాడి చేస్తున్నాడు.

కాళికా పురాణం నరకాసురుడి కథలో అత్యంత పూర్తి కథను వివరిస్తుంది. సీత భూమి-దేవి కుమార్తె అయినట్లే, నరకుడు భూమి-దేవి కుమారుడు. భూమి దేవి సీతను జనకుడికి అప్పగించేటప్పుడు, తన కుమారుడు జన్మించినప్పుడు కూడా అతడిని చూసుకోవాలని మాట తీసుకుంటుంది. అందుకే నరకుడు జనకుడి రాజభవనంలో పెరిగాడు. విష్ణువు సహాయంతో, అతడు ప్రాగ్జ్యోతిషను జయించాడు మరియు నీలాచల కొండపై ఉన్న కామాఖ్యా దేవిని పూజించమని కోరబడ్డాడు. అయితే, నరకుడు బాణ రాజు ప్రభావంతో ఆమె పూజను విడిచిపెట్టాడు మరియు వశిష్ట మహర్షిని సైతం కామాఖ్యా ఆలయంలోకి ప్రవేశించకుండా అడ్డుకున్నాడు. శపించబడిన అతడు, తరువాత అజేయత్వం పొందాడు, ఒక భారీ సైన్యాన్ని నిర్మించి, ప్రపంచాన్ని హింసించాడు. చివరికి, భూమి దేవి తన దారితప్పిన కుమారుడి నుండి భూమిని విముక్తం చేయమని విష్ణువును వేడుకుంది. ఈ చిత్రం గౌహతిలోని కామాఖ్యా ఆలయాన్ని చూపుతుంది.

ది న్యూ ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ పత్రికలో ఒక పాత నివేదిక ఈ విధంగా వివరిస్తుంది: ‘దీపావళి రోజున సాంప్రదాయ నూనె స్నానం ఎందుకు ? కృష్ణుడు మరియు సత్యభామ యుద్ధం నుండి తెల్లవారుజామున తిరిగి వచ్చినప్పుడు, వారు రక్తం మరియు ధూళితో కప్పబడి ఉన్నారు, కాబట్టి వారికి చందనం ముద్ద మరియు సుగంధ నూనెలతో శుభ్రం చేయవలసిన అవసరం ఏర్పడింది. అందుకే తెల్లవారుజామున నూనె స్నానం చేసే ఆచారం వచ్చింది.’ వికీమీడియా చిత్రం (1750 CE) కృష్ణుడు మరియు సత్యభామ రాత్రి ఆకాశంలో గరుత్మంతుడిపై ప్రయాణిస్తున్నట్లు చూపుతుంది.

మూలం : New Indian Express

ఉత్తర భారతదేశంలో దసరా రోజున రావణుడి దిష్టిబొమ్మలను దహనం చేయడం సర్వసాధారణం, కానీ గోవాలో దీపావళి సందర్భంగా తెల్లవారుజామున నరకాసురుడి గడ్డి దిష్టిబొమ్మలను దహనం చేస్తారు. తరచుగా భయంకరమైన రూపంలో ఉండే, అత్యంత ఆకర్షణీయమైన దిష్టిబొమ్మలను తయారు చేయడానికి పోటీలు నిర్వహిస్తారు. పోర్చుగీస్ కాలంలో, ఆంక్షల కారణంగా ప్రజలు భజనలు నిర్వహించడం మరియు నరకుడి చిత్రాలను ఇంటింటికీ తీసుకువెళ్లడం వంటివి చేసేవారు. 1961లో గోవా స్వాతంత్ర్యం పొందిన తరువాత, ఈ ఆచారం పెద్ద బహిరంగ వేడుకలుగా మారింది. ప్రారంభంలో దిష్టిబొమ్మలు చిన్నవిగా, ఇంట్లో తయారు చేసుకునేవిగా ఉండేవి, కానీ ఇప్పుడు నరక-దహనంలో భారీ, సామూహికంగా నిర్మించిన విగ్రహాలు కనిపిస్తాయి. dsource.in నుండి వచ్చిన చిత్రం గోవా పరిసర ప్రాంతంలో ‘హ్యాపీ దీపావళి’ బ్యానర్‌తో ఉన్న నరకుడి దిష్టిబొమ్మను చూపుతుంది.

మూలం : Times of India