ಮಹರ್ಷಿ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ, ವಿಜಯನಗರದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರಾದ ಹಕ್ಕ-ಬುಕ್ಕರೇ ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆರಂಭಿಕ ದೊರೆಗಳು. ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ಶೃಂಗೇರಿಯ ದಕ್ಷಿಣಾಮ್ನಾಯ ಪೀಠದ ಅಧಿಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಹಕ್ಕ-ಬುಕ್ಕರೊಮ್ಮೆ ಬೇಟೆಗೆ ಹೋಗಿದ್ದಾಗ, ಮೊಲವೊಂದು ಬೇಟೆ ನಾಯಿಗಳ ಮೇಲೆ ತಿರುಗಿ ಬಿದ್ದು ಹೋರಾಡಲು ಅಣಿಯಾದದ್ದನ್ನು ಕಂಡು ಚಕಿತರಾಗಿ, ಆ ವಿಷಯವನ್ನು ಗುರುಗಳಾದ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ ಯತಿಗಳು ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯೇ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸಲಹೆಯನ್ನು ಇತ್ತರೆಂಬ ಲೋಕೋಕ್ತಿ ಬಹಳ ಪ್ರಚಲಿತವಾದುದು. ಇದಿಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಹಕ್ಕ-ಬುಕ್ಕರ ಬಗೆಗಿನ ಇತರ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಥೆಗಳೆಂದರೆ, ಕನ್ನಡ ಮೂಲದರವರಾದ ಇವರು, ಹೊಯ್ಸಳರ ಸಾಮಂತರಾಗಿದ್ದು, ಅವರ ಪತನಾನಂತರ, ವಿಶ್ವಸ್ಥರಾಗಿದ್ದ ಇವರಿಗೆ ಅಧಿಕಾರವು ಹಸ್ತಾಂತರವಾಗಿ, ವಿಜಯನಗರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಎಂಬುದು. ಮತ್ತೊಂದು ಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ತೆಲುಗಿನ ಮೂಲದವರಾದ ಇವರು, ಕಾಕತೀಯರ ಖಜಾನೆಯ ಉಸ್ತುವಾರಿಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಅವರ ಪತನವಾಗಲು ಪಲಾಯನಗೈದರು. ಇವರನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದ ದೆಹಲಿಯ ಸುಲ್ತಾನನ ಕಡೆಯವರು ಇವರನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ದು ಮತಾಂತರಿಸಿದರು. ಹಕ್ಕ-ಬುಕ್ಕರು ಹೇಗೋ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು, ಸ್ವಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮರಳಿ, ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಎಂದು.

ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ; ಹಕ್ಕ-ಬುಕ್ಕರು ವಿದ್ರಾರಣ್ಯ ಮಹರ್ಷಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿರುವ ಸಂದರ್ಭ.

ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿರುವ ಹಂಪೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ವಿಜಯ ವಿಠ್ಠಲಸ್ವಾಮಿಯ ದೇವಾಲಯದ ಬಳಿ ಪುರಂದರ ದಾಸರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿರುವ ಮಂಟಪವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಹರಿದಾಸ ಶ್ರೇಷ್ಠರೆನಿಸಿದ ಇವರೇ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ಪಿತಾಮಹರು. ಅವರ ಕೀರ್ತನೆಗಳ ಅಂಕಿತದಲ್ಲಿ ‘ವಿಠ್ಠಲ’ ಎಂಬ ಮುದ್ರೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಹರಿದಾಸ ಭಕ್ತಿ ಪಂಥಕ್ಕೆ ದಾಸರ ಕೊಡುಗೆಯು ಅಪಾರವೂ, ವಿಶಿಷ್ಟವೂ, ಉತ್ಕೃಷ್ಟವೂ ಆಗಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತಗೊಳಿಸಿದೆ.
ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: ಇಂಗೋ ಮೆನ್ಲಿಂಗ್, ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ; ಹಂಪೆಯಲ್ಲಿನ ಶ್ರೀ ಪುರಂದರ ಮಂಟಪ

ವಿಜಯನಗರದ ಮೊದಲೆರಡು ಅರಸರು, ವಿಭೂತಿ ಪುರುಷರಾದ ಸಾಯಣಾಚಾರ್ಯರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಸಾಯಣಾಚಾರ್ಯರು ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರ ಸಹೋದರ. ಸಾಯಣರು ವೇದಗಳಿಗೆ ಭಾಷ್ಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಅವರಿಂದ ಹಲವಾರು ಕೃತಿಗಳೂ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಇಂದಿಗೂ ವೇದಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸುವ ವಿದ್ವಾಂಸರೆಲ್ಲರೂ ಸಾಯಣರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಮಾಣವೆಂದು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಯಣರ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಅನೇಕ ವೈದಿಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರ ಎಲ್ಲ ಕೃತಿಗಳೂ ಲುಪ್ತವಾಗಿದ್ದು, ಅವುಗಳ ಹೆಸರುಗಳು ಮಾತ್ರ ಇಂದು ನಮಗೆ ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅರವಿಂದರಿಗೂ ಸಾಯಣರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಣೆಗೆ ಮಹತ್ವ ಇರುವುದರಿಂದ ಆಕ್ಷೇಪಣೆ ಇರುವುದಾದರೂ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರ ಕೃತಿಗಳು ಬಹುಮಾನಿತವಾಗಿವೆ.

ಚಿತ್ರ: ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಮುಲ್ಲರ್ ಅನುವಾದಿತ ವೇದಗಳ ಪ್ರತಿ; ಶೀರ್ಷಿಕೆಯು ಸಾಯಣರ ಭಾಷ್ಯದ ಅನುವಾದವಿರುವುದನ್ನೂ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.
ಮೂಲ: Dharmawiki.org, goldenreed.wordpress.com

ವಿಜಯನಗರದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಮೊದಲನೇ ಬುಕ್ಕರಾಯನ ಮಗನಾದ ಕುಮಾರ ಕಂಪಣನ ಪತ್ನಿಯಾದ ಗಂಗಾದೇವಿಯು, ಓರ್ವ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕವಯಿತ್ರಿ. ಆಕೆಯು ‘ವೀರ ಕಂಪಣರಾಯ ಚರಿತಮ್’ ಎಂಬ ಮಹಾಕಾವ್ಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದಳು. ಈ ಮಹಾಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಅವಳು ಮಧುರೆಯನ್ನು ಸುಲ್ತಾನರ ಅಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸುವ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಗಂಡನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮನಮುಟ್ಟುವಂತೆ ವಿವರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಇದರ ಕಾಲಮಾನ ಸಾ.ಶ. 1370.
ಮಧುರೆಯಲ್ಲಿನ ಮೀನಾಕ್ಷಿ ಅಮ್ಮನವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಸಕಲ ಪೂಜೆಗಳೂ ಸಾಗುತ್ತಲಿದ್ದು, ಇದು ಸಾ.ಶ.ನಾಲ್ಕನೇ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯ ಕಾಲಮಾನದ ಇತಿಹಾಸ ಹೊಂದಿದೆ. ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಬಂದ ಅರಸರು ಈ ದೇವಾಲಯದ ವಿಕಾಸಕ್ಕೆ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ದೇವಾಲಯದ ಸಮುಚ್ಚಯದೊಳಗೆ ‘ಆಯಿರಂ ಕಲ್ ಮಂಡಪಂ’ ಎಂದರೆ ಸಾವಿರ ಕಲ್ಲಿನ ಮಂಟಪವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಇದರಲ್ಲಿನ 985 ಕಂಭಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಿ, ದೇವತೆಗಳ, ಸಂಗೀತಗಾರ್ತಿಯರ ಹಾಗೂ ಪರಿಚಾರಕರ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.

ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: ಆಂಡ್ರೆ ಖ್ರೊಬೊಸ್ಟೊವ್, ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ.ಕಾಮ್; ಸಾವಿರ ಕಂಭದ ಮಂಟಪ

ವಿಜಯನಗರದ ಅತಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಅರಸನೆಂದರೆ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ. ಕಲೆ ಹಾಗೂ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮಹಾಪೋಷಕನೂ ಆದ ಈ ದೊರೆ, ಸ್ವತ: ಬಹುಭಾಷಾ ವಿಶಾರದ ಹಾಗೂ ಕವಿ. ಕನ್ನಡ, ಸಂಸ್ಕೃತ, ತೆಲುಗು ಹಾಗೂ ತಮಿಳು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ವಾಂಸನಾದ ಇವನು, ತನ್ನ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ‘ಆಮುಕ್ತ ಮಾಲ್ಯದ’ ವನ್ನು ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದನು. ಆಂಡಾಳ್ ಹಾಗೂ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಕಲ್ಯಾಣವೇ ಈ ಕಾವ್ಯದ ವಿಷಯ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ, ಭಕ್ತಿ ಪಂಥದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂತರಾದ ಹನ್ನೆರಡು ಆಳ್ವಾರುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಳಾದವಳು ಆಂಡಾಳ್. ಅವಳೇ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಕಾವ್ಯದ ನಾಯಿಕೆ.
ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: ಚಿಸ್ವಿಚ್ ಹರಾಜುಗಳ ಸಂಪತ್ತು; ಸಾ.ಶ.18ನೆಯ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಆಮುಕ್ತ ಮಾಲ್ಯದ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರತಿ.

ಕರ್ಣಾಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವೆಂದೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವಿಜಯನಗರವು ವರಾಹ, ಸೂರ್ಯ, ಚಂದ್ರ ಹಾಗೂ ಕಠಾರಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಲಾಂಛನವನ್ನಾಗಿ ಹೊಂದಿದೆ. ವಿಜಯನಗರಕ್ಕೂ ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ ಕರ್ಣಾಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವೆಂದೇ ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ ಲಾಂಛನವೂ ವರಾಹವೇ ಆಗಿದ್ದಿತು. ವಿಷ್ಣುವಿನ ದಶಾವತಾರಗಳಿಗೆ ವಿಜಯನಗರದ ರಾಜಲಾಂಛನವಷ್ಟೇ ಸಂಬಂಧಿತವಾಗಿಲ್ಲ, ಇಂದಿನ ಹಂಪಿಯೇ ವಾಲಿ ಹಾಗೂ ಸುಗ್ರೀವರು ಆಳಿದ ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ ರಾಜ್ಯ ಹಾಗೂ ಹನುಮಂತನ ಜನ್ಮಸ್ಥಾನ.
ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: Vijayanagara Sexcentenary Commemoration Volume by P N Bengeri published by ASI in 1936, ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ; ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಲಾಂಛನದ ಕೆತ್ತನೆ.

ಪಂಪಾ ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ಸ್ವಾಮಿಯೇ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಒಡೆಯನು. ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತದ ಶಾಸನಗಳು ಹಾಗೂ ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ಸ್ವಾಮಿಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಅರಸರ ಆದೇಶಗಳು, ಸ್ವಾಮಿಯ ಹಸ್ತಾಕ್ಷರವಾದ ನಂತರವೇ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದವು. ಇಂದಿಗೂ ಪೂಜಾ ಕೈಂಕರ್ಯಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಹಂಪೆಯಲ್ಲಿನ ಏಕೈಕ ದೇವಾಲಯ ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ಸ್ವಾಮಿಯದು.
ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: Epigraphia Indica Vol 17, p114; ವಿಜಯನಗರದ ರಾಜಾಜ್ಞೆ

ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿರುವ ಭವ್ಯವಾದ ಶ್ರೀ ವಿಜಯ ವಿಠ್ಠಲ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯವು ಹಂಪೆಯಲ್ಲಿನ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಇದನ್ನು ಶ್ರೀ ವಿಜಯ ವಿಠ್ಠಲ ದೇವಾಲಯವೆಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಅದ್ಭುತ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಯುನೆಸ್ಕೋ ವಿಶ್ವ ಪಾರಂಪರ್ಯ ತಾಣವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಎರಡನೇ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಾ.ಶ.15ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಪಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬಂದ ಅರಸರೆಲ್ಲರೂ ತಮ್ಮ ಕೊಡುಗೆಗಳ ಮೂಲಕ ಈ ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಂದರ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರವೆನಿಸಿದ ಶ್ರೀ ವಿಠ್ಠಲನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಅದ್ಭುತವಾದ ಕಲ್ಲಿನ ರಚನೆಗಳು, ಕಲ್ಲಿನ ರಥ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತದ ಸ್ತಂಭಗಳಿಗಾಗಿ ಬಹುಶ್ರುತವಾಗಿದೆ.
ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ; ೫೦ ರೂಪಾಯಿ ನೋಟಿನಲ್ಲಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ರಥ.
ಮೂಲ:https://www.incredibleindia.gov.in/en/karnataka/hampi/vitthala-temple-complex

ನವರಾತ್ರಿಯು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಹಬ್ಬ ಹಾಗೂ ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಈ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಯುದ್ಧದ ಆನೆಗಳು, ಕುದುರೆಪಡೆ, ಪದಾತಿ ಸೈನ್ಯ ಮತ್ತು ಅಲಂಕೃತ ಗಾಡಿಗಳು ಇರುತ್ತಿದ್ದುವು. ನಿಕ್ಕೊಲೊ ಡೆ ಕಾಂಟಿ, ಅಬ್ದುಲ್ ರಜಾಕ್, ಫೆರ್ನಾಂ ನೂನಿಸ್ ಮತ್ತು ಡೊಮಿಂಗೊ ಪೈಝ್ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಈ ಉತ್ಸವದ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ಅಮೂಲ್ಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಪೋರ್ಚುಗಲ್‌ನ ಪೈಝ್ ಈ ಉತ್ಸವದಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಆಕರ್ಷಿತನಾಗಿದ್ದು, ಹೀಗೆ ಬರೆದಿರುವನು. ‘ ನಾನು ಕಂಡ ವೈಭವವನ್ನು ಹೇಗೆ ವರ್ಣಿಸಲಿ? ಪದಗಳೇ ಒದಗಿಬರುತ್ತಿಲ್ಲ. ಕುದುರೆಯನ್ನೇರಿದ್ದ ನಾನು ನನ್ನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಅತ್ತಿಂದಿತ್ತ ತಿರುಗಿಸಿ, ನೋಡಿ ನೋಡಿ ದಣಿದು ಹೋದೆನು. ನನಗೆ ಆಗುಹೋಗುಗಳ ಪರಿವೆಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲ.” ರಾಜಲಾಂಛನಗಳೊಂದಿಗೆ ನಡೆದ ವಿಜಯದಶಮಿಯ ದಿನದ ಭವ್ಯ ಸೈನ್ಯದ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನುದ್ದೇಶಿಸಿ ಅವನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದನು. ರಾಜವಂಶದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಸದವಕಾಶವೂ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಒದಗುತ್ತಿತ್ತು.

ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: ಕಲ್ಯಾಣ್ ಕುಮಾರ್, ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ; ಮೈಸೂರು ದಸರಾ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ವಿಕ್ಷಿಸುತ್ತಿರುವ ಜನಸ್ತೋಮ.

ತಮ್ಮ ಸಾಮಂತರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಮಾಗಡಿ ಕೆಂಪೇಗೌಡರಿಗೆ ವಿಜಯನಗರದ ಸಮ್ರಾಟರಾಗಿದ್ದ ಅಚ್ಯುತರಾಯರು ಹನ್ನೆರಡು ಹಳ್ಳಿಗಳನ್ನು ಕೋಟೆ ಹಾಗೂ ನಗರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಉಂಬಳಿಯಾಗಿ ನೀಡಿದರು. ಇದನ್ನು ಪಡೆದ ಕೆಂಪೇಗೌಡರು 65 ಪೇಟೆಗಳನ್ನು, 50 ಕೆರೆಗಳನ್ನು, ಹಲವಾರು ಕೋಟೆಗಳನ್ನು, ಬಹಳ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನೂ ನಿರ್ಮಿಸಿ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿ, ಒಂದು ಸಮೃದ್ಧ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿದರು. ಇದಾಗಿ 400 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಇದೇ ನಗರವು ಬೆಂಗಳೂರು ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಭಾರತದ ಸಿಲಿಕಾನ್ ಸಿಟಿ ಎಂದು ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿದೆ.
ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: C1MM, ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ; ನಾಡಪ್ರಭು ಕೆಂಪೇಗೌಡರ 108 ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಪ್ರತಿಕೃತಿ, ಪ್ರಗತಿಯ ಪ್ರತಿಮೆ, ಇದು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಕೆಂಪೇಗೌಡ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದ ಬಳಿ ಇದೆ.

ಸಾ.ಶ. 1639 ರಲ್ಲಿ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ವಿಜಯನಗರದ ರಾಜ, ಪೆದ್ದ ವೆಂಕಟ ರಾಯನಿಂದ ಪೂರ್ವಸಮುದ್ರದ ತೀರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಭೂಭಾಗವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಅದಾದ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಕಂಪನಿಯು ಮತ್ತೊಂದು ನಿಯೋಗವನ್ನು ವಿಜಯನಗರದ ಅಂದಿನ ಅರಸ ಶ್ರೀರಂಗ ರಾಯನ ಬಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಮತ್ತೂ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನೂ, ದತ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಅರಸನು ಕೊಡಮಾಡಿದ ಭೂಮಿಯು ಅಂದಿಗೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಾಮಂತನಾಗಿದ್ದ ದಾಮರ್ಲ ವೆಂಕಟಪ್ಪ ನಾಯಕನಿಗೆ ಸೇರಿದುದಾಗಿತ್ತು. ಭೂಮಿಯು ಸಿಕ್ಕ ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿಯೇ ಕಂಪನಿಯು ಅಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಲು ಆರಂಭಿಸಿತು. ಮುಂದೆ ಅದು ಮದರಾಸು (ಚೆನ್ನೈ) ಎಂಬ ಮಹಾನಗರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. 1746ರ ಸುಮಾರಿನಲ್ಲಿ ಮದರಾಸು ಕೆಲಕಾಲ ಫ್ರೆಂಚರ ಕೈವಶವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಎರಡೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷರು ಪುನಃ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು. ಆ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಬ್ರಿಟಿಷರು, ಫ್ರೆಂಚರನ್ನು ಪಾಂಡಿಚೆರಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿದರು.
ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ; ಜಾನ್ ವ್ಯಾನ್ ರೈನ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಫೋರ್ಟ್ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ನ ಚಿತ್ರ, 1754

ಸಾ.ಶ.1565 ರ ತಾಳಿಕೋಟೆಯಲ್ಲಿನ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಹೀನಾಯ ಸೋಲನ್ನು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಜಯನಗರವನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಕೊಳ್ಳೆಹೊಡೆದು ನಾಶಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಸೋಲಿನಿಂದಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನೆಲಕಚ್ಚಿದ ವಿಜಯನಗರವು ಮತ್ತಿನ್ನೆಂದಿಗೂ ತಲೆಯೆತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ವಿಜಯನಗರ ಪಾಲಕನಾಗಿದ್ದ ಅರಸ ರಾಮರಾಯನಿಂದ ಸೋಲಿನ ಅವಮಾನಕ್ಕೆ ಹಲವು ಬಾರಿ ತುತ್ತಾಗಿದ್ದ ಸುಲ್ತಾನರು ಒಳಸಂಚು ಹೂಡಿ, ತಮ್ಮ ಸೇನೆಗಳನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿ ವಿಜಯನಗರದ ಮೇಲೆ ಮುಗಿಬಿದ್ದರು. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ವಿಜಯನಗರದ ಸೇನೆಯು ಸಮಬಲವೆನಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಒಂದಿಷ್ಟೂ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ರಾಮರಾಯನ ಪಾಳೆಯದಲ್ಲಿ ಭೃತಕ(ಕೂಲಿ) ಸೈನಿಕರ ದಳಗಳು ಹಲವಾರು ಇದ್ದವು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಗಿಲಾನಿ ಸಹೋದರರಾದ ನೂರ್ ಖಾನ್ ಹಾಗೂ ಬಿಜಿಲಿ ಖಾನರು ಯುದ್ಧನಡೆಯುವಾಗ, ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಪಾಳಯವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಸೇರಿ ದ್ರೋಹವನ್ನೆಸಗಲು, ಸೋಲೇ ಅರಿಯದ ವಿಜಯನಗರದ ಸೈನ್ಯವು ಸೋತು ನಾಶವಾಯಿತು.
ಚಿತ್ರ ಸಹಕಾರ: ತಜ್ಕಿರತುಲ್ ಮುಲ್ಕ್ ನಿಂದ ದೊರೆತ ಕಿರು ಚಿತ್ರ, ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ; ಯುದ್ಧಾನಂತರ ರಾಮರಾಯನ ಶಿರಚ್ಛೇದನ