ଭାସ୍କୋ ଡା ଗାମା ଆରବୀୟମାନଙ୍କ ସହାୟତା ନ ନେଇ ଆଫ୍ରିକା ଚାରିପଟେ ନୌଚାଳନା କରି ଇଉରୋପରୁ ଭାରତ ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ସମୁଦ୍ର ମାର୍ଗ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ। ସେ ଜଣେ ଗୁଜରାଟୀ ପାଇଲଟ୍ ଙ୍କ ସହାୟତାରେ କାଲିକଟ୍ (କୋଝିକୋଡ୍)ରେ ଅବତରଣ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଅହଂକାର ଜାମୋରିନ୍ (କାଲିକଟ୍ ଶାସକ) ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ମୁସଲମାନ ବ୍ଯବସାୟୀମାନଙ୍କୁ କ୍ରୋଧିତ କରିଥିଲା, ଯାହାଫଳରେ ତାଙ୍କୁ କୋଚିନ୍ ଏବଂ କନ୍ନରୁରେ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀମାନଙ୍କ ସହିତ ମେଣ୍ଟ କରିବାକୁ ବାଧ୍ଯ କରିଥିଲା। ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ପରେ ୧୫୦୮ ମସିହାରେ ମୁମ୍ବାଇ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଚୌଲ୍ ଠାରେ ଏକ ମିଶରୀୟ ମାମଲୁକ ନୌବହରକୁ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଭାରତ-ଆରବ ବାଣିଜ୍ଯ ଉପରେ ଆରବ ଆଧିପତ୍ଯକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେଇଥିଲା। ଗୋଆ ବିଜୟ ପରେ ଦା ଗାମା ଶେଷରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଭାଇସରୟ ହୋଇଥିଲେ। ସେ ଭାବୁଥିଲେ ଯେ ହିନ୍ଦୁମାନେ ବିତାଡ଼ିତ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଯ଼ାନ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଅନେକଙ୍କ ପରି ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଗଭୀର ଶତ୍ରୁତା ରଖିଥିଲେ। ଏପରିକି ତାଙ୍କ ନୌବାହିନୀ ମକ୍କାରୁ ଫେରୁଥିବା ଏକ ଜାହାଜରେ ଥିବା ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଜାଳି ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ଛବିଟି ପର୍ତ୍ତୁଗାଲର ଜାତୀୟ ପାଠାଗାରରେ ଥିବା ଏକ ଚିତ୍ରର ୱିକିମିଡ଼ିଆ ପ୍ରତିଛବି, ଯେଉଁଥିରେ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲର ରାଜାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଭାଇସରୟଙ୍କୁ ଦର୍ଶାଯାଇଛି।

ବିଜାପୁର ସୁଲତାନୀ ଶାସନ ବିଜୟନଗରଠାରୁ ଗୋଆକୁ ଅକ୍ତିଆର କରିନେଇଥିଲା ଏବଂ ଜମି ରାଜସ୍ୱରେ ତୀବ୍ର ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲା। ଟିମୋଜାଙ୍କ ସମେତ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହିନ୍ଦୁ ନେତାମାନେ, ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରେ ବିଜାପୁର ଶାସକ ଚାଲିଯିବେ ବୋଲି ଆଶା କରି, ଆଫୋନ୍ସୋ ଡି ଆଲବୁକର୍କଙ୍କୁ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବାକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ। ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆଲବୁକର୍କ ୧୫୧୦ମସିହାରେ ୟୁସୁଫ ଆଦିଲ ଶାହାଙ୍କଠାରୁ ଗୋଆ ଅଧିକାର କରିନେଲେ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ମୁସଲମାନ ଜନସଂଖ୍ୟାଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କିମ୍ବା ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ। ୧୫୬୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ପୁରୁଣା ଗୋଆ, ବାର୍ଦେଜ, ସାଲସେଟେ, ଡାମନ ଏବଂ ଡିଉ ଅଧିକାର କରିନେଇଥିଲେ। ପରେ ସେମାନେ ୧୮ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ପୋଣ୍ଡା ଏବଂ ବିଚୋଲିମ୍ ଭଳି ଅଞ୍ଚଳ ବି ଅଧିକାର କରିଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଭାବ ମୁମ୍ବାଇ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଭାସାଇ (୧୫୩୫-୧୭୩୯) ଓ କୋଚିନ ପରି ସଂରକ୍ଷିତ ଅଞ୍ଚଳ ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ମଧ୍ଯ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥିଲା ଯେ ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ଡଚ୍ ମାନେ ଏହାକୁ ୧୬୬୩ରେ ଦଖଲ କରିନଥିଲେ | ପୂର୍ବ ଉପକୂଳର ସାନଥୋମ (ଚେନ୍ନାଇ) ଏବଂ ହୁଗଲି ଠାରେ ବି ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ବ୍ଯବସାୟୀମାନେ ସକ୍ରିୟ ଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରୁ ୧୬୩୨ମସିହାରେ ଶାହାଜାହାନ୍ ସେମାନଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିଥିଲେ।
ଲିସବନରେ ଏକ କାନ୍ଥ ଚିତ୍ରର ୱିକିମିଡ଼ିଆ ପ୍ରତିଛବିରେ ଆଲବୁକର୍କ ମାଲାକ୍କା ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରୁଥିବା ଦେଖାଯାଇଛି।

ଇହୁଦୀ ଧର୍ମାନ୍ତରିତମାନଙ୍କୁ ଚର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ଯରେ ରଖିବା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ପେନବାସୀ ୧୪୮୧ରେ ଏକ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ | ୧୫୪୧ମସିହାରେ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ ଏହି ନିୟମକୁ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲା। ପାଦ୍ରୀବର୍ଗଙ୍କ ଜିଦ୍ ଯୋଗୁ ୧୫୬୦ରେ ଗୋଆରେ ଏହି ଅଧିନିୟମ ଲାଗୁ କରାଯାଇଥିଲା ପ୍ରଥମେ ଧର୍ମାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ। ପରେ ଚର୍ଚ୍ଚ ସିଦ୍ଧାନ୍ତକୁ ଅବମାନନା କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଅଭିଯୁକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏହି ଆଇନର ପରିସରକୁ ବିସ୍ତାର କରାଯାଇଥିଲା-ଅନ୍ଯମାନଙ୍କୁ ଅଟକ ରଖିବାପାଇଁ କାର୍ଯ୍ଯନୁଷ୍ଠାନ ଗୋପନୀୟ ରଖା ଯାଉଥିଲା-ବଳପୂର୍ବକ ସାକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରଦାନ, ଏବଂ କଠୋର ଦଣ୍ଡ ବିଧାନ -ନିର୍ଯ୍ୟାତନା ଆଦି- | ୟୁରୋପୀୟମାନଙ୍କ ସମେତ ଅନେକ ଲୋକ ଏହି ନିୟମକୁ ବ୍ଯକ୍ତିଗତ ଦାଉ ସାଧିବାକୁ ପାଇଁ ବ୍ଯବହାର କରୁଥିଲେ। ବାର୍ଷିକ ‘ଅଟୋ-ଡି-ଫେ’ ସମୟରେ ଦୋଷୀମାନଙ୍କୁ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ନିଆ ଯାଉଥିଲା ଏବଂ କେତେକଙ୍କୁ ପୋଡି ବି ଦିଆଯାଉଥିଲା।ଗୋଆ ଅଧିନିୟମର ଅପବ୍ୟବହାରର ବହୁତ କମ୍ ପ୍ରମାଣ ଆଜି ବଞ୍ଚି ରହିଛି | ହେଲେ ଐତିହାସିକମାନେ ସୂଚିତ କରନ୍ତି ଯେ ଏହା ତୁଳନାରେ ୟୁରୋପରେ ହୋଇଥିବା ନିର୍ଯ୍ୟାତନା ଅଧିକ ଗୁରୁତର ଥିଲା | ୧୮୨୦ ମସିହାରେ ଏହି ନିୟମର ଉଚ୍ଛେଦ ପୂର୍ବରୁ ଏହାବଳରେ ୧୬୧୭୨ଟି ମାମଲା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା। କେତେକଙ୍କ ମତରେ ପୁରୁଣା ଗୋଆର ହାତ-କାତ୍ରୋ ସ୍ତମ୍ଭ (ଯେଉଁଠାରେ ଦୋଷୀମାନଙ୍କ ହାତ କାଟି ଦିଆଯାଉଥିଲା) ଏହି ଅଧିନିୟମର ନିର୍ମମତାର ସାକ୍ଷୀ। ଅବଶ୍ୟ ସମସ୍ତେ ଏହି ମତକୁ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ। storytrails.com ର ଚିତ୍ର ଗୋଆ ଇନ୍କ୍ୱିଜିଶନ୍ ସମୟର ନିର୍ଯ୍ୟାତିତ ଲୋକଙ୍କର ଏକ ଶୋଭାଯାତ୍ରାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି।

ଫ୍ରାନ୍ସିସ୍ ଜାଭିୟର୍ ଚର୍ଚ୍ଚ ଇତିହାସରେ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମିଶନାରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ଅନ୍ୟତମ | ସେ ଭାରତ, ମାଳବ ଏବଂ ଜାପାନରେ ଧର୍ମ ପ୍ରଚାର କରିଥିଲେ। ସେ ୧୫୪୨ମସିହାରେ ଭାରତରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ଏବଂ ୧୫୫୨ମସିହାରେ ତାଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା। ତାଙ୍କ ମରଶରୀରକୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷ ଗୋଆର ବାସିଲିକା ଅଫ୍ ବୋମ୍ ଚର୍ଚ୍ଚକୁ ଅଣାଯାଇଥିଲା। ୧୬୮୩ରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ମରାଠା ଆକ୍ରମଣ ସମୟରେ, ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଭାଇସରୟ ଈଶ୍ୱରୀୟ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ପାଇଁ ଶେଷ ନିବେଦନ ଭାବରେ ଜାଭିୟର୍ ଙ୍କ କଫିନ ସମ୍ମୁଖରେ ତାଙ୍କର ରାଜଦଣ୍ଡକୁ ରଖି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ। ସଂଯୋଗବଶତଃ, ଠିକ ସେତିକି ବେଳେ ମୋଗଲମାନେ ମରାଠାମାନଙ୍କୁ ପଛରୁ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ଓ ତାହା ସେମାନଙ୍କୁ ପଛକୁ ହଟିଯିବାକୁ ବାଧ୍ଯ କରିଥିଲା। ଏହି ଘଟଣାପରେ ଜାଭିୟରଙ୍କୁ “ଗୋଏଞ୍ଚୋ ସାହେବ” ଭାବେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା।

ଆଜି, ଭାରତର ଅନେକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ତାଙ୍କ ନାମରେ ରହିଛି, କିନ୍ତୁ ସେଣ୍ଟ ଜାଭିୟରଙ୍କର ଏକ ବିବାଦୀୟ ପକ୍ଷ ମଧ୍ଯ ରହିଛି। ୧୬ମେ, ୧୫୪୫ରେ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲର ରାଜାଙ୍କୁ ଲେଖିଥିବା ଏକ ଚିଠିରେ ସେ କ୍ୟାଥୋଲିକ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ଧର୍ମ ବିରୋଧୀଙ୍କ ପାଇଁ ମଧ୍ଯଯୁଗୀୟ ଆତଙ୍କବାଦ ଅନୁଷ୍ଠାନ ‘ଇନ୍ କ୍ଵୀଜିସନ୍’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବେ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ। ଏଥିରେ ଉଇକିମିଡ଼ିଆରେ ସେଣ୍ଟ ଜାଭିୟର୍ ଙ୍କର ଏକ ଜାପାନୀ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି।

ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ଭାରତରେ ପହଞ୍ଚିଲା ସମୟରେ ମାଲାବାରରେ ସିରିଆନ୍ ପାରମ୍ପରିକ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ (ସେଣ୍ଟ ଥୋମାସ୍ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ) ସମୃଦ୍ଧ ହେଉଥିଲେ | ପ୍ରାରମ୍ଭରେ, ସେମାନେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜଙ୍କର ସହାୟତା କରିଥିଲେ। ଏହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଯୀଶୁଙ୍କ ଶିଷ୍ଯ ସେଣ୍ଟ ଥୋମାସଙ୍କର ବଂଶଜ, ଯିଏ ୫୨ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଭାରତ ଆଗମନ କରଥିଲେ ଓ ଏଠାରେ ଶହିଦ ହୋଇଥିଲେ ବୋଲି ମତ ରହିଛି। ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ୧୫୧୭ମସିହାରେ ଚେନ୍ନାଇର ମେଲିଆପୁରରେ ସେଣ୍ଟ ଥୋମାସଙ୍କ ସମାଧି ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ। ଏହାକୁ ପରେ ସାନଥୋମ ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା। ସିରିଆନ୍ ପାରମ୍ପରିକ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ପେଶିତ୍ତା(ସରଳ)ନାମକ ଏକ ଭିନ୍ନ ବାଇବଲ ସହିତ ସିରିଆକ୍ କିମ୍ବା ନେଷ୍ଟୋରିଆନ୍ ଚର୍ଚ୍ଚକୁ ଅନୁସରଣ କରୁଥିଲେ | କିନ୍ତୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ଏହାକୁ ବୈଧର୍ମ୍ଯ ଭାବେ ଦେଖୁଥିଲେ।
୧୫୯୯ ମସିହାପରେ ସିନୋଡ୍ ଅଫ୍ ଡାଇମପର୍ (ଧାର୍ମିକ ପରିଷଦ) ଏହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ଲାଟିନ୍ ରୀତିନୀତି ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ବାଧ୍ଯ କରିଥିଲେ। ସିରିଆନ୍ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକୁ ଜଳାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା; କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ସୂଚିତ କରେ ଯେ ସିରିଆକ୍ ବାଇବଲର କେବଳ ଗୋଟିଏ କପି ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲା | ୧୬୫୩ମସିହାରେ, ସିରିଆର ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଯ଼ାନମାନଙ୍କର ଏକ ବର୍ଗ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରାଚୀନ ରୀତିନୀତିଗୁଡ଼ିକୁ ସଂରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ କୁନାନ କ୍ରସ୍ ଶପଥ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ଏହାପରେ ଏହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଭାଗ ଭାଗ ହୋଇ ରୋମ୍ ଅନୁବନ୍ଧିତ ସିରୋ ମାଲାବାର ଚର୍ଚ୍ଚ ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନ ଜାକୋବାଇଟ ସିରିଆନ୍ ଚର୍ଚ୍ଚ ବା ପ୍ରମୁଖ ସିରିଆନ୍ ମାଲଙ୍କାରା ଚର୍ଚ୍ଚ ଥିଲା।
ଏହି ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତିଟି ୧୮୦୬ ମସିହାରେ ମାଲଙ୍କରା ଚର୍ଚ୍ଚ ଦ୍ୱାରା ଡ. ବୁକାନନ୍ ଙ୍କୁ ଦାନ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ସିରିଆକ୍ ବାଇବଲର। ଏହା କେମ୍ବ୍ରିଜ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସଂରକ୍ଷିତ ରହିଛି।

ଦେବୀ ଭଗବତୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଭଙ୍ଗାହେବାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ୧୬୭୩ ମସିହାରେ ଏହାକୁ ମାର୍ସେଲ୍ କୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା। ତିସୱାଡ଼ି ବାର୍ଷିକ ଯାତ୍ରା ଏହି ଘଟଣାକୁ ମନେ ପକାଇଥାଏ |
ହିନ୍ଦୁମାନେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନଙ୍କୁ ଗୋଆ ଅଧିକାର କରିବାରେ ସାହାଯ୍ଯ କରିଥିଲେ। ପ୍ରଥମେ ସେମାନଙ୍କୁ ଭଲ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା। ଆଇନଗତ ଭେଦଭାବ ୧୫୪୦ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ କେବଳ ୧୯୧୦ମସିହାରେ ସମାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା। ତେବେ ୧୮ଶ ଶତାବ୍ଦୀ ପରେ ଏହା ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା।
ପିୟରସନ୍ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯେ ୧୫୪୦ମସିହାରୁ ଧର୍ମାନ୍ତରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ପୁରୁଣା ଗୋଆ, ବାର୍ଦେସ୍ ଏବଂ ପରେ ସାଲ୍ ସେଟର ସମସ୍ତ ମନ୍ଦିରଗୁଡିକୁ ନଷ୍ଟ କରାଯାଇଥିଲା। ବିବାହ ଏବଂ ଶବଦାହ ସମେତ ଅଧିକାଂଶ ହିନ୍ଦୁ ସମାରୋହକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଥିଲା। ଭୟଭୀତ ହୋଇ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ସେମାନଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତୀଗୁଡିକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଅଧିକୃତ ଅଞ୍ଚଳ ବାହାରକୁ ନେଇଯାଇଥିଲେ। ଏହି କାରଣରୁ ପୋଣ୍ଡା ଅଞ୍ଚଳରେ ଅନେକ ବଡ଼ ବଡ଼ ମନ୍ଦିର ରହିଛି। ଏହି ଅଂଚଳ କେବଳ ୧୮ଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଅଧିକ ସହନଶୀଳ ପରିବେଶରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅଧିକୃତ ହୋଇଥିଲା।
ଭାଇସରୟ ଜୋଆଓ ସଲଦାନହା ୧୭୨୯ମସିହାରେ କହିଥିଲେ ଯେ ଗୋଆରେ ବାଣିଜ୍ଯର ମାନ୍ଦା ପରିସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ସେହି ସମୟରେ ଏହା ବହୁତ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଯାଇଥିଲା, କାରଣ ବଣିକ, ହିନ୍ଦୁ ଏବଂ ମୁସଲମାନ ପବିତ୍ର ଚର୍ଚ୍ଚ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟକୁ ଭୟର ସହ ଦେଖୁଥିଲେ।

ମନ୍ଦିରର ୱେବ୍ ସାଇଟରୁ ମିଳିଥିବା ଚିତ୍ରଟି ଗୋଆର ମାର୍ସେଲରେ ଥିବା ଶ୍ରୀ ଭଗବତୀ ହାଲଡୋଙ୍କାରିନ୍ ଦେବସ୍ଥାନର।

୧୬୮୩ମସିହାରେ, ସମ୍ଭାଜୀଙ୍କ ସେନା ପୁରୁଣା ଗୋଆର ଫାଟକରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା ଓ ତାହା ପତନର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଥିଲା। କିନ୍ତୁ ମରାଠାମାନଙ୍କ ପଛରୁ ଏକକାଳୀନ ମୋଗଲ ଆକ୍ରମଣ ତାଙ୍କୁ ପଛକୁ ହଟିବାକୁ ବାଧ୍ଯ କରିଥିଲା। ପରେ ୧୭୩୯ମସିହାରେ, ଚିମାନଜୀ ଅପ୍ପା ଦୁଇ ବର୍ଷର ତୀବ୍ର ପ୍ରଚେଷ୍ଟାପରେ ମୁମ୍ବାଇ ଅଞ୍ଚଳରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିଥିଲେ, ଓ ଭାସାଇ ଅଞ୍ଚଳ ସେମାନଙ୍କ ଦଖଲକୁ ଆସିଥିଲା। ଚିମାନଜୀ ପରାଜିତ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନର ସହ ଫେରି ଯିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲେ।
ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ମୁମ୍ବାଇର ପ୍ରାଚୀନ ମଣ୍ଡପେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିରକୁ ଏକ ଚର୍ଚ୍ଚରେ ପରିଣତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ନାମ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ମାଉଣ୍ଟ ପୋଇନ୍ସର ରଖିଥିଲେ। ମରାଠାମାନେ ପୁଣି ଏହାକୁ ଶିବ ମନ୍ଦିରରେ ପରିଣତ କରିଥିଲେ। ପରେ ବ୍ରିଟିଶମାନେ ଏହା ପାଖରେ ଏକ ଚର୍ଚ୍ଚ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ। ଏହା ଦହିସାର/ପୋଇନସରର ଲୋକପ୍ରିୟ ଆଇସି ଚର୍ଚ୍ଚ।
ମରାଠାମାନେ ଅନେକ ବିଶାଳ ଏବଂ ସୁମଧୁର ଚର୍ଚ୍ଚ ଘଣ୍ଟି ଜବତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକୁ ଅର୍ପଣ କରିଥିଲେ। ଏବେ ବି ଏ ଗୁଡିକ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି।
ରେଡ୍ଡିଟ୍ ପ୍ରତିଛବିରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଭୀମଶଙ୍କର ମନ୍ଦିରରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଘଣ୍ଟି ଦେଖାଯାଇଛି।

ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ୧୫୫୩ମସିହାରେ ଗୁଜରାଟର ସୁଲତାନଙ୍କଠାରୁ ମୁମ୍ବାଇର ସାତଟି ଦ୍ୱୀପ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ। ୧୬୬୨ମସିହାରେ ଯେତେବେଳେ ଇଂଲଣ୍ଡର ଦ୍ୱିତୀୟ ଚାର୍ଲସ୍ କ୍ୟାଥାରିନ୍ ଅଫ୍ ବ୍ରାଗାଞ୍ଜାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ଏହି ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ-ଯାହାକୁ ସେତେବେଳେ “ବୋମ୍ ବାହିଆ” (ଗୁଡ୍ ବେ) କୁହାଯାଉଥିଲା-ତାଙ୍କ ଯୌତୁକର ଅଂଶ ଭାବରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା। ୧୭୩୯ମସିହାରେ ମରାଠାମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପରାସ୍ତ ହେବା ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ଭାସାଇ ଭଳି ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜ ପାଖରେ ରଖିଥିଲେ। ୧୭୮୦ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶମାନେ ମରାଠାମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧିକାର କରିନେଇଥିଲେ। ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସମୟର ମୁମ୍ବାଇସ୍ଥିତ ଚର୍ଚ୍ଚଗୁଡିକ ଯେପରିକି ମାହିମ୍ ର ସେଣ୍ଟ ମାଇକେଲ୍ ଏବଂ ବାନ୍ଦ୍ରାର ମାଉଣ୍ଟ ମେରି ଆଜି ମଧ୍ଯ ଲୋକପ୍ରିୟ।
ରୟାଲ କଲେକ୍ସନ ଟ୍ରଷ୍ଟର ଏହି ଚିତ୍ରଟି ବମ୍ବେର ପୁରୁଣା ଇଂରାଜୀ ଦୁର୍ଗକୁ ଦର୍ଶାଉଛି |

ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ପୂର୍ବଭାରତରେ ମସଲା ବ୍ଯବସାୟକୁ ନିଯ଼ନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ। ସେମାନେ ମସଲା ବ୍ଯବସାୟରୁ ମିଳଥିବା ଅର୍ଥରେ ଆରବରୁ ଘୋଡ଼ା ଆମଦାନୀ କରୁଥିଲେ। ଏଗୁଡ଼ିକ ଭାରତର ରାଜାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଲୋଭନୀୟ ଥିଲା।
୧୬ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ, ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ଯ ସୁଲତାନମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ହିନ୍ଦୁ ବିଜୟନଗର ସାମ୍ରାଜ୍ଯ ପ୍ରତି ଅଧିକ ବନ୍ଧୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲେ। ତେଣୁ ସେମାନେ ଘୋଡ଼ାଗୁଡ଼ିକୁ ବିଜୟନଗରକୁ ନେଇ ହସ୍ତାନ୍ତର କରୁଥିଲେ, ମାତ୍ର ସୁଲତାନମାନଙ୍କୁ ଗୋଆରୁ ଘୋଡା ନେବାକୁ କହୁଥିଲେ। ବିଜୟନଗର ସାମ୍ରାଜ୍ଯର କେତେକ ସର୍ବୋତ୍ତମ ବିବରଣୀ ଡୋମିଙ୍ଗୋ ପେସ୍ ଙ୍କପରି ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଘୋଡ଼ା ବ୍ଯବସାୟୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଲିପିବଦ୍ଧ ରହିଛି।
୧୫୬୫ ମସିହାରେ ବିଜୟନଗରର ପତନ ପରେ ଏହି ବାଣିଜ୍ଯ ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା। ପାଦ୍ରୀମାନେ ମଧ୍ଯ ଅବିଶ୍ୱାସୀମାନଙ୍କୁ ଘୋଡ଼ା ବିକ୍ରି ନ କରିବାକୁ ଚାପ ପକାଇଥିଲେ। ୧୮ଶ ଶତାବ୍ଦୀ ସୁଦ୍ଧା ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ଉଭୟ ମସଲା ଏବଂ ଘୋଡା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେମାନଙ୍କର ଏକଚାଟିଆ ବ୍ୟବସାୟ ହରାଇଥିଲେ। ଭାରତରେ ସେମାନଙ୍କର ଗୌରବମୟ ଦିନଗୁଡ଼ିକର ଅନ୍ତ ହେଲା। ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଗୋଆର ପତନ ଘଟିଲା। ସାରା ୱେଲସଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ୱିକିମିଡ଼ିଆ ଚିତ୍ରଟି ହମ୍ପି ବିଟ୍ଠଲ ମନ୍ଦିରର ମୂଳସ୍ଥଳର, ଯେଉଁଥିରେ ବିଦେଶୀ ବ୍ଯବସାୟୀମାନେ ବିଜୟନଗରକୁ ଘୋଡ଼ା ନେଇ ଯାଉଥିବାର ଦେଖାଯାଇଛି।

ପ୍ରଥମେ ଆଳୁ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ୧୭ଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନଙ୍କ ମାଧ୍ଯମରେ ଏହା ଭାରତରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲା। ସେମାନେ ତମାଖୁ, ସପୁରୀ, ଅମୃତଭଣ୍ଡା, ମକା, କନ୍ଦମୂଳ, କାଜୁ ଏବଂ ଲାଲ ମରିଚ ମଧ୍ଯ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କର ଗ୍ରାଫ୍ଟିଂ କୌଶଳ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆଲଫୋନ୍ସୋ ସମେତ ନୂତନ କିସମର ଆମ୍ବ ଉତ୍ପାଦନ କରିଥିଲା |

ଜଣେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଚିକିତ୍ସକ ଗାର୍ସିଆ ଡି ଓର୍ଟା ଭାରତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ ଏବଂ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥଗୁଡିକର ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ରୋଗମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ (୧୫୬୧ରେ ପ୍ରକାଶିତ) ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପୁସ୍ତକରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଥିଲେ। ଦୁର୍ଭାଗ୍ଯବଶତଃ, ତାଙ୍କର ଧର୍ମାନ୍ତରିତ ଇହୁଦୀ ପରିବାର ଗୋଆ ବିଚାର ବିଭାଗୀଯ଼ ତଦନ୍ତର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଭଉଣୀକୁ ଜାଳି ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା। ଓର୍ଟାଙ୍କ ଶବକୁ ବାହାର କରି ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଓର୍ଟା ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲରେ ଜଣେ ନାୟକ ଭାବରେ ପ୍ରଶଂସିତ | storytrails.com ର ଏହି ଫଟୋଟି ଲିସବନରେ ଥିବା ତାଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତିର।

ଜେସୁଇଟମାନେ ୧୫୫୬ମସିହାରେ ଗୋଆରେ ଏସିଆର ପ୍ରଥମ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଇଉରୋପ ବାହାରେ ସ୍ଥାପିତ ଚତୁର୍ଥ ଛପାଖାନା ଥିଲା। ପ୍ରେସ୍ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରେରଣା ପ୍ରଦାନ କରିନଥିଲା |୧୫୫୬ରୁ ୧୬୭୯ମସିହା ମଧ୍ଯରେ ଏଠାରେ ମୁଦ୍ରିତ ୪୦ଟି ପୁସ୍ତକ ମଧ୍ଯରୁ ୩୭ଟି ଧାର୍ମିକ ପୁସ୍ତକ ଥିଲା। ସେମାନଙ୍କର ଧାର୍ମିକ ଉତ୍ସାହ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ବାଣିଜ୍ୟିକ ପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସ ପାଇବା ପରେ, ବ୍ଯବସାୟୀମାନେ ପଳାୟନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଗୋଆର ଅବନତି ଘଟିଥିଲା। ୧୬୮୩ମସିହାରେ ଜେସୁଇଟ୍ ର ପ୍ରେସ୍ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ୧୮୨୧ମସିହା ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ଗୋଆରେ ଆଉ କୌଣସି ମୁଦ୍ରଣ ସୁବିଧା ନଥିଲା।

ପର୍ତ୍ତୁଗାଲରେ ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ବିଳମ୍ବରେ ଘଟିଥିଲା। ତେଣୁ ଗୋଆ, ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ ତୁଳନାରେ ବହୁତ ଗରିବ ଥିଲା। ଏହା ଅନେକ ଗୋଆବାସୀଙ୍କୁ ୧୯୦୦ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ମୁମ୍ବାଇ ଏବଂ ଅନ୍ଯ ସହରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହେବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରିଥିଲା। ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଏକଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସକ ସାଲାଜାର ତାଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ (୧୯୩୨ମସିହା ପରେ) ଗୋଆରେ ଖଣି ପ୍ରକଳ୍ପ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଏହା ଗୋଆର ଅବନତିକୁ ବନ୍ଦ କରିପାରିନଥିଲା।

ସେରେଣ୍ଡିପିଟି ଆର୍ଟସର ଚିତ୍ରଟି ହେଉଛି ଗୋଆର ସେଣ୍ଟ ପଲ୍ କଲେଜର ଅବଶିଷ୍ଟାଂଶ ଯେଉଁଠାରେ ପ୍ରଥମ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍ ରଖାଯାଇଥିଲା |

ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଭାଷାରେ ‘କାସ୍ତା “ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି’ ବଂଶ”। ରକ୍ତର ‘ସମ୍ପର୍କ’କୁ ଆଧାର କରି ଜାତି ବା ବର୍ଗ ସ୍ଥିର କରିବାକୁ ଏହା ବ୍ଯବହୃତ ହୋଇଥିଲା | ପିୟରସନ୍ ଲେଖିଛନ୍ତି, “… ସୁପରିଚିତ ଆଇବେରିୟାନ୍ ଗ୍ରେଡେସନ୍ ହିସାବରେ, ପ୍ରଥମେ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲରେ ଜନ୍ମିତ (ରେଇନୋସ୍)ଙ୍କ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି, ଏବଂ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ପିତାମାତା (କାଷ୍ଟିଗୋସ୍ କିମ୍ବା ଇଣ୍ଡିଆଟକୋସ୍) ଙ୍କର ଏସିଆରେ ଜନ୍ମିତ, ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଓ ଭାରତୀୟ, କିମ୍ବା ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଓ ଆଫ୍ରିକୀୟ, ପିତାମାତା(ଯଥାକ୍ରମେ ମେଷ୍ଟିଗୋସ୍ ଏବଂ ମୁଲାଟୋସ୍)ଙ୍କ ଠାରୁ ଜନ୍ମିତ ଲୋକ |” ସେ ଆହୁରି ମଧ୍ଯ କହିଛନ୍ତି ଯେ “ଏହି ପଦବୀ ବାହାରେ, ଏବଂ ଏହା ତଳେ ସ୍ଥାନୀୟ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନମାନେ ଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଏପରିକି କାଷ୍ଟିଗୋ ଏବଂ ମେଷ୍ଟିଗୋଙ୍କୁ ବି ଅଭିଜାତ ବର୍ଗ ଦ୍ୱାରା ଯଥେଷ୍ଟ ସନ୍ଦେହର ସହ ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା।”
ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ପହଞ୍ଚିବା ପୂର୍ବରୁ ଜାତି ଓ ବର୍ଣ୍ଣର ହିନ୍ଦୁ ବ୍ଯବସ୍ଥା ଭାରତରେ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା। ତେଣୁ ଜାତି ଶବ୍ଦଟି କାହିଁକି ଏଥିପାଇଁ ବ୍ଯବହୃତ ହେଲା ତାହା ବୁଝିବା କଷ୍ଟକର। ଉଇକିମିଡ଼ିଆ ଚିତ୍ରଟି ହେଉଛି ମେକ୍ସିକୋର ଏକ ଚିତ୍ରକଳା ଯାହା କାଷ୍ଟା ବ୍ଯବସ୍ଥାରେ ୧୬ଟି ଜାତିଗତ ବର୍ଗକୁ ଦର୍ଶାଉଛି।