ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗಣೇಶೋತ್ಸವವನ್ನು 1892 ರಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು. ಪುಣೆ ನಿವಾಸಿ ಕೃಷ್ಣಾಜಿಪಂಥ್ ಮರಾಠಾ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಗ್ವಾಲಿಯರ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ಅಲ್ಲಿಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗಣಪತಿಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ನೋಡಿ ಬಂದಿದ್ದರು . – ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತ ರಾದ ಭೌಸಾಹೇಬ್ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಜವಾಲೆ ರಂಗಾರಿ – ಇದರಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ತಮ್ಮ ‘ವಾಡಾ’ದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ‘ಸಾರ್ವಜನಿಕ’ ಅಥವಾ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಪೂಜೆಗೆ ಮುಕ್ತವಾದ ಗಣೇಶ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇದು ಪುಣೆಯ ಶಾಲುಕರ್ ಬೋಲ್ ಎಂಬ ಜಾಗವಾಗಿದ್ದು , ಮರ ಮತ್ತು ಹೊಟ್ಟಿನಿಂದ ಮಾಡಲಾದ ಗಣೇಶನ ಮೂರ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಯೋಧನ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು,.

ಇವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು 1893 ರಲ್ಲಿ ತಿಲಕ್ ತಮ್ಮ ಪತ್ರಿಕೆ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಹೊಗಳಿದರು. ನಂತರ 1894 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪತ್ರಿಕಾ ಕಛೇರಿಯಲ್ಲಿ ತಿಲಕ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಕತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಗಣೇಶೋತ್ಸವವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದರು. ರಂಗಾರಿ ಮತ್ತು ತಿಲಕ್ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಂದಾಗಿ ಗಣೇಶೋತ್ಸವವು ಕಡೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪೀ ಏಕತೆಯ ಹಬ್ಬವಾಯಿತು.

ಚಿತ್ರ: ಭೌಸಾಹೇಬ್ ರಂಗಾರಿ ಅವರ ನಿವಾಸ, ಆಭಾರ: ಶ್ರೀಮಂತ್ ಭೌಸಾಹೇಬ್ ರಂಗಾರಿ ಗಣಪತಿ ಟ್ರಸ್ಟ್.
ಮೂಲ: https://thebetterindia.com/261898/indias-oldest-ganeshotsav-was-set-up-by-a-freedom-fighter-in-1892

ಪುಣೆ ನಗರದ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಪಿಂಪ್ರಿ-ಚಿಂಚ್‌ವಾಡ್ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪಟ್ಟಣ – ‘ಮೋರ್ಯ ಗೋಸಾವಿ’ ಮಂದಿರಕ್ಕೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಪುಣೆಯಿಂದ 50 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಮೋರ್ಗಾಂವ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಮೋರ್ಯ ಗೋಸಾವಿ 13ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಂತರು. ಮೋರ್ಗಾಂವ್‌ನ ಗಣಪತಿಯ ಹೆಸರು -ಭಗವಾನ್ ಮೋರೇಶ್ವರ ಎಂದಿಡಲಾಗಿತ್ತು. (ಪುಣೆಯ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ) ಅಷ್ಟವಿನಾಯಕ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಮೋರೇಶ್ವರ ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರ ವಾದದ್ದು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಒಂದು ಮೂಲದ ಪ್ರಕಾರ, ವಯೋವ್ರ್ದ್ಧರಾಗಿ ಮೋರ್ಗಾಂವ್‌ಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಷ್ಟಪಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಗಣೇಶನು ಅವರಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಚಿಂಚ್‌ವಾಡ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಂತೆ ಹೇಳಿದನಂತೆ. ಗಣೇಶನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದ ನಂತರ ಮೋರ್ಯ ಗೋಸಾವಿ ಚಿಂಚ್‌ವಾಡ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು. ಶತಮಾನಗಳಿಂದ, ಈ ಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಬರುವ ಯಾಥ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಸಂತರ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ “ಗಣಪತಿ ಬಪ್ಪಾ ಮೋರ್ಯ!” ಎಂದು ಜಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕಾಲಾನಂತರ, ಈ ಉದ್ಗಾರ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಹೋಗಿದೆ .
ಚಿತ್ರ ಮೋರ್ಗಾಂವ್ ದೇವಾಲಯ, ಕೃಪೆ: ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ
ಮೂಲ: https://www.peepultree.world/livehistoryindia/story/people/morya-gosavi

ಬಂಗಾಳಿಗಳು ಹಾಗೂ ಇತರ ಪ್ರಕಾರ ದುರ್ಗಾ ಪೂಜೆಯ ಕಾಲ ದುರ್ಗಾದೇವಿಯು ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಗಂಡನ ಮನೆಯಿಂದ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ತನ್ನ ತವರು ಮನೆಗೆ ಮಕ್ಕಳಾದ ಗಣೇಶ, ಕಾರ್ತಿಕೇಯ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮತ್ತು ಸರಸ್ವತಿಯೊಂದಿಗೆ ಬರುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ದುರ್ಗೆ ರಾಕ್ಷಸ ಸಂಹಾರದ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ಇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಅವಳ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಅವರ ವಾಹನಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದ್ದು ನವರಾತ್ರಿಯ ಆರನೇ ದಿನವಾದ ಷಷ್ಠಿಯಿಂದ ಹತ್ತನೇ ದಿನವಾದ, ವಿಜಯದಶಮಿ ಅಥವಾ ದಸರಾದವರೆಗೆ ಐದು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಿಧಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ.
ಜನಪ್ರಿಯ ಬಂಗಾಳಿ ಕವಿತೆಯೊಂದು ಇದನ್ನು ಸುಂದರವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸುತ್ತದೆ,
ಗಣೇಶ್ ಠಾಕೂರ್ಗೆ ದುರಾಸೆ
ಅವನು ಒಮ್ಮೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯೊಂದಿಗೆ ಬರುತ್ತಾನೆ
ಮತ್ತು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ, ಅವನು ಒಬ್ಬನೇ ಬರುತ್ತಾನೆ.
গণেশ ঠাকুর হ্যাংলা
একবার আসে মায়ের সাথে
একবার আসে একলা।
ಗಣೇಶ್ ಠಾಕುರ್ ಹಯಾಂಲಾ
ಅಕಬಾರ್ ಆಸೆ ಮಾಯೆರ್ ಸಾಥೆ
ಅಕಬಾರ್ ಆಸೆ ಏಕಲಾ.
ಚಿತ್ರ 10 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ಗಣಪತಿ, ಆಭಾರ: ಶಕುಂತಲಾ ಜಗನ್ನಾಥನ್
ಮೂಲ: https://www.outlooktraveller.com/experiences/heritage/popular-rituals-of-durga-puja

ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿ ಹಬ್ಬದ ಮುಖ್ಯ ಆಕರ್ಷಣೆ ಲಾಲ್‌ಬಾಗ್ ಚ ರಾಜ. ಇವನು ವಿಸರ್ಜನೆಯ ದಿನ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವವರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯವನು. ಇವನ ವಿಸರ್ಜನೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಮುಂಜಾನೆ ಆದರೂ ಜನರು ಇವನನ್ನು ನೋಡಲು ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಕಾಯುತ್ತಾರೆ.
ಲಾಲ್‌ಬೌಗ್ನ ರಾಜನನ್ನು ನವಸಾ ಚ ಗಣಪತಿ ಅಥವಾ ಆಸೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಗಣೇಶ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಾಲಿನಿಂದ, ಜನರು ದೂರದಿಂದ ಮಾತ್ರ ದರ್ಶನ ಗಣೇಶನ ಪಾದಗಳನ್ನು ಮುಟ್ಟಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಭಕ್ತರ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪು “ನವಸಾ ಚ ರೇಖೆ” ಎಂಬ ವಿಶೇಷ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿ ಗಣೇಶನ ಪಾದಗಳನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆಯಬಹುದು ಆದರೆ ಈ ಉದ್ದ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿದ್ದು ದರ್ಶನ ಪಡೆಯಲು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ 20 ಗಂಟೆಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ.

ಈ ಪಂಡಾಲ್ 1930 ರಲ್ಲಿ ಕಠಿಣ ಸಮಯವನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ ಮೀನುಗಾರರು ಮತ್ತು ಜವಳಿ ಗಿರಣಿ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಕೃತಜ್ಞತೆಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ಜಮೀನನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಗಣೇಶನ ಆಶೀರ್ವಾದವು ಕಠಿಣ ಸಮಯಗಳನ್ನು ಬದುಕಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು ಎಂದು ಜನರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಗಣೇಶನಿಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಲು, ಅವರು ವಾರ್ಷಿಕ ಗಣಪತಿ ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆಗಾಗಿಯೇ ಜಾಗದ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಮೀಸಲಿಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಜನಪ್ರಿಯ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಈ ಕಥೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಅಧಿಕೃತ ಉಲ್ಲೇಖದ ಪುಷ್ಟಿಯಿಲ್ಲ.
ಚಿತ್ರ: ಲಾಲ್‌ಬಾಗ್ಚಾ ರಾಜ. ಕೃಪೆ: ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕಿ ಸಲೋನಿ ಜೈನ್

ಸಮರ್ಥ ರಾಮದಾಸರು (ಸಾ.ಶ. 1608-81) ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ‘ಸಂತ ಪರಂಪರೆ’ಯಲ್ಲಿ ಮಿಂಚುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲೋರ್ವರು. ಅವರು ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ನೀಡಿದವರು ಹಾಗೂ ಕೆಲವು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಭಜನೆಗಳನ್ನು ಬರೆದವರು. ಮೇಲಿನ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯ ಮೊದಲ ಎರಡು ಸಾಲುಗಳು:

ಸುಖ ಕರ್ತ ದುಃಖ ಹರ್ತ ವಾರ್ತಾ ವಿಘ್ನ ಚಿ ||
ನೂರ್ವಿ ಪೂರ್ವಿ ಪ್ರೇಮ್ ಕೃಪಾ ಜಯಾ ಚಿ ||

“ಓ ದೇವರೇ, ನೀನು ಸಂತೋಷವನ್ನು ನೀಡುವವನು, ದುಃಖವನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸುವವನು ಮತ್ತು ಜೀವನದಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ “ವಿಘ್ನಗಳನ್ನು” (ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು) ತೆಗೆದುಹಾಕುವವನು.
ತನ್ನ ಆಶೀರ್ವಾದವಾಗಿ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಯಶಸ್ಸು ಹಾಗೂ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಹರಡುವವನು.”

ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಭಕ್ತನು “ಸಂಕಟಿ ಪವವೇ ನಿರ್ವಾಣಿ ರಕ್ಷವೇ ಸುರವರವಂದನ” ||

“ದಯವಿಟ್ಟು ನಮಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿ ಮತ್ತು ಕೆಟ್ಟ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿ, ಭಗವಂತನಿಗೆ ನನ್ನ ನಮಸ್ಕಾರಗಳು.”
ಭಜನೆಯಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತಿಸುವ ಈ ಚಿರಪರಿಚಿತ ಚರಣ ಹೀಗಿದೆ: “ಜೈದೇವ್ ಜೈದೇವ್ ಜೈ ಮಂಗಲ್ ಮೂರ್ತಿ ” ||
“ದೇವನಿಗೆ (ಜಯ) ನಮಸ್ಕಾರ, ದೇವನಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ, ಶುಭವಾದ ಮಂಗಳ ಮೂರ್ತಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ”

ಚಿತ್ರ: ಸಾ.ಶ.17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಮರ್ಥ ರಾಮದಾಸರ ಭಾವಚಿತ್ರ,
ಕ್ರಪೆ : ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ
ಮೂಲ: https://kedar.nitty-witty.com/blog/ganapati-aarti-sukhkarta-dukhharta-with-english-translation-free-download-mp3

ಛಾಂದೋಗ್ಯ ಉಪನಿಷತ್ತು “ತತ್ ತ್ವಮ್ ಅಸಿ” ಎಂಬ ತತ್ತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ, ಅಂದರೆ ಜೀವವು (ತ್ವಮ್) ವಿಶ್ವಾತ್ಮದ (ತತ್) ಸ್ವರೂಪವೇ ಆಗಿದೆ, ಅಥವಾ ಜೀವವು ವಿಶ್ವದ ಮೂಲತತ್ತ್ವವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳ ನಾಲ್ಕು ಮಹಾವಾಕ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.
ಮುದ್ಗಲ ಪುರಾಣವು ಗಣೇಶನ ಎಂಟು ಅವತಾರಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು “ತತ್ ತ್ವಮ್ ಅಸಿ” ಎಂಬ ಮಹಾವಾಕ್ಯವನ್ನು ವಿಶದೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿಯನ್ನು ಈ ಮಹಾವಾಕ್ಯದ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿ ಸಮೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ: ಅವನ ಮಾನವ ಶರೀರವು ‘ತ್ವಮ್’ (ಜೀವ)ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ, ಅವನ ಆನೆಯ ತಲೆಯು ‘ತತ್’ (ವಿಶ್ವಾತ್ಮ)ಎಂಬುದನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇವೆರಡೂ ವಿಭಿನ್ನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಂದಾಗಿಸುವ ‘ಅಸಿ’ ಎಂಬುದರ ಸ್ವರೂಪವು ಅವನೇ ಆಗಿದ್ದಾನೆ. ಮುದ್ಗಲ ಪುರಾಣವು ಗಣೇಶನ ವಿವಿಧ ಅವತಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿಶ್ವಚೈತನ್ಯವು ಈ ದೇವರ ಸೃಷ್ಟಿಯೊಳಗೆ ಹೇಗೆ ಅಂತರ್ಭೂತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

ಮೂಲ: ಫಿಲಿಸ್ ಗ್ರಾನಾಫ್, ‘ಗಣೇಶ ಆಸ್ ಮೆಟಾಫರ್: ದಿ ಮುದ್ಗಲ ಪುರಾಣ’

ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕರಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಎಸ್. ಶಂಕರಯ್ಯನವರು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ಖೈರತಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ವಿಗ್ರಹದೊಂದಿಗೆ ಗಣೇಶೋತ್ಸವದ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಂದಿನಿಂದ, ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ದೇವರ ಗಾತ್ರ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಬಂದು 2025 ರಲ್ಲಿ ಇದು 71 ಅಡಿಗಳಷ್ಟಾಗುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ಪರಿಸರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಆಯೋಜನಾ ಸಮಿತಿಯು ಎತ್ತರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. ದೇವರನ್ನು ಹುಸೇನ್‌ಸಾಗರ್ ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮೂಲ: https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/khairatabad-ganesh-growing-in-stature-every-yr-since-1954/articleshowprint/86080903.cms

ಈ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸ್ತೋತ್ರ ತುಂಬಾ ಪ್ರಾಚೀನ, ಇದನ್ನು ಬರೆದವರು ಯಾರೆಂದು ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಮೊದಲ ನುಡಿಗಟ್ಟು (ಸಂಪೂರ್ಣ ಶ್ಲೋಕವಲ್ಲ) ಮುದ್ಗಲ ಪುರಾಣದಂತಹ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಬಂದ ಸಂಯೋಜನೆ ಹೊರತಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಲೇಖಕರಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ರಚನೆ ಅಲ್ಲ. ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಸಂಗೀತಗಾರರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ಶ್ಲೋಕ:
वक्रतुण्ड महाकाय सूर्यकोटि समप्रभ ।निर्विघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा ॥
ವಕ್ರ-ತುಂಡ ಮಹಾ-ಕಾಯ ಸೂರ್ಯ-ಕೊಟ್ಟಿ ಸಮಪ್ರಭ |ನಿರ್ವಿಘ್ನಂ ಕುರು ಮೇ ದೇವ ಸರ್ವ-ಕಾರ್ಯೇಷು ಸರ್ವದಾ ||

ಬಾಗಿದ ಸೊಂಡಿಲು, ದೊಡ್ಡ ದೇಹ, ಕೋಟ್ಯಂತರ ಸೂರ್ಯಗಳಂತೆ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾಗಿರುವ ಗಣೇಶನಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರಗಳು.
ಓ ದೇವನೇ ನನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳೆಲ್ಲವನ್ನು ಆಶೀರ್ವದಿಸಿ, ಅವು ಯಾವಾಗಲೂ ಅಡೆತಡೆಗಳಿಲ್ಲದೆ ನೆರವೇರುವಂತೆ ಮಾಡಿಕೊಡು

ಮೂಲ: https://stotra.in/translation/en/sri-ganesh/vakratunda-mahakaya

ಜೈನಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ದೇವರಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೈನರಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ಚಿತ್ರಣ ಹಿಂದೂ-ಗಣೇಶನ ಚಿತ್ರಣಗಳಿಗೆ ಹೋಲುತ್ತವೆ. ಜೈನಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ಆರಂಭಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಉಲ್ಲೇಖವು ಕ್ರಿ.ಶ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ – ಹೇರಂಭ, ಗಣವಿಜ್ಞೇಶ ಮತ್ತು ವಿನಾಯಕನಂತಹ ಗಣೇಶನ ಹಲವಾರು ಉಪನಾಮಗಳ ಉಲ್ಲೇಖ ಇದೆ. ಅವನನ್ನು ಆನೆಯ ತಲೆಯ, ಮಡಕೆ ಹೊಟ್ಟೆಯ, ಕೊಡಲಿ ಹೊತ್ತಿರುವ ಮತ್ತು ಇಲಿಯ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೃಶ್ಯೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಸಾ.ಶ.15 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದ ಶ್ವೇತಾಂಬರ ಜೈನ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಗಣಪತಿಯನ್ನು ದೇವರುಗಳು ಕೂಡ ತಾವು ಇಚ್ಚಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶುಭ ಸಮಾರಂಭ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಯೋಜನೆಯ ಮುಂಚೆ ಅವನನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪದ್ಧತಿ ಶ್ವೇತಾಂಬರ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಬಹಳ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ದಿಗಂಬರ ಜೈನರು ಗಣೇಶನೊಂದಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.
ಜೈನ ಗಣೇಶನ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವತಾಮೂರ್ತಿ ಸಾ.ಶ.9 ನೇ ಶತಮಾನದ್ದಾಗಿದ್ದು ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಿ ಅಂಬಿಕಾ (ಗೌರಿಯ ಜೈನ ಹೆಸರು) ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾಜಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್‌ನ ಜೈನ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ಚಿತ್ರಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ ಘನೇರಾವ್ (10 ನೇ ಶತಮಾನ ಸಾ.ಶ.) ನಲ್ಲಿರುವ ಮಹಾವೀರ, ಓಸಿಯನ್ (11 ನೇ ಶತಮಾನ ಸಾ.ಶ. ) ಮತ್ತು ಮೌಂಟ್ ಅಬುವಿನ ಧಿಲ್ವಾರಾ ದೇವಾಲಯಗಳು (11 ನೇ -16 ನೇ ಶತಮಾನ ಸಾ.ಶ.).

ಮೂಲ: ಮಾರುತಿ ನಂದನ್ ತಿವಾರಿ ಮತ್ತು ಕಮಲ್ ಗಿರಿ, ‘ಜೈನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ಚಿತ್ರಗಳು’

ಮುತ್ತುಸ್ವಾಮಿ ದೀಕ್ಷಿತರು 18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ರತ್ನತ್ರಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು. ಅವರ ‘ಷೋಡಶ ಗಣಪತಿ ಕೃತಿಗಳು’ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಅವರ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ ತಿರುವರೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಭವ್ಯವಾದ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ 16 ಗಣಪತಿ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. 16 ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಾತಾಪಿಯ ಗಣಪತಿಯನ್ನು ಸ್ತುತಿಸುತ್ತದೆ.
ಸಾ.ಶ. 7 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ನಂತರ ವಾತಾಪಿಯಿಂದ (ಇಂದಿನ ಬಾದಾಮಿ) ಪಲ್ಲವರು ಅಲ್ಲಿಗೆ ತಂದ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ತುತಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇತಿಹಾಸಕಾರರಿಗೆ ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಖಚಿತವಾದ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಅನೇಕರು ಈ ಮೂರ್ತಿಯು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ 10ನೇ ಶತಮಾನದ ಚೋಳರ ಕೊಡುಗೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಈ ‘ವಾತಾಪಿ ಗಣಪತಿಮ್’ ಕೃತಿಯನ್ನು ಅದೇ ವಾತಾಪಿಪುರದಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ಇದೇ ರೀತಿಯ ದೇವರನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಲು ಹಾಡಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಇತಿಹಾಸವೇನೇ ಇರಲಿ, ಈ ರಚನೆಯು ತನ್ನದೇ ಆದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮೊದಲ ಕೆಲವು ಸಾಲುಗಳು ಹೀಗಿವೆ:

“ನಾನು ವಾತಾಪಿಯ ಗಣಪತಿಯನ್ನು ಸ್ತುತಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಆನೆಯ ಮುಖವನ್ನುಳ್ಳ, ವರಪ್ರದಾತನಾದ ಆ ಗಣೇಶನು,
ಭೂತಾದಿಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಪಾದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವನು.
ಜೀವಿಗಳ ಹಾಗೂ ಭೂತಪ್ರೇತಾದಿಗಳ ವಿಶ್ವಕ್ಕೆ ಆಧಾರನಾದವನು.
ಹಾಗೂ ನಿಷ್ಕಾಮಿ, ಯೋಗಿಗಳು ಶಿರಸಾ ವಂದಿಸುವವನನ್ನು.
ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನೂ, ವಿಘ್ನಗಳನ್ನು ದೂರ ಮಾಡುವವನೂ ಆಗಿರುವನು.
ಕಲಶದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಋಷಿ ಅಗಸ್ತ್ಯನಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮಹರ್ಷಿಗಳ ಪೂಜ್ಯನೂ ಆಗಿರುವನು”.
– ನಿನಗೆ ನನ್ನ ವಂದನೆ

ಮೂಲ: ಆಮಿ ಕ್ಯಾಟ್ಲಿನ್, ‘ವಾತಾಪಿ ಗಣಪತಿಮ್’

ವಿಷ್ಣು ಸಹಸ್ರನಾಮ ಮಹಾಭಾರತದ ಅನುಶಾಸನಿಕ ಪರ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ಈಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸ್ತೋತ್ರ ಉತ್ತಮ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ಭೀಷ್ಮನು ತನ್ನ ಶರಶಯ್ಯೆಯಿಂದ ಯುಧಿಷ್ಟಿರನಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ – ವಿಷ್ಣುವಿನ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಂಶಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ .
ಪೀಠಿಕಾರೂಪದ ಮೊದಲನೆಯ ಶ್ಲೋಕ ಹೀಗಿದೆ:
शुक्लाम्बरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् । प्रसन्नवदनं ध्यायेत् सर्वविघ्नोपशान्तये ॥
ಶುಕ್ಲಾಂಬರಧರಂ ವಿಷ್ಣುಂ ಶಶಿವರ್ಣಂ ಚತುರ್ಭುಜಂ; ಪ್ರಸನ್ನವದನಂ ಧ್ಯಾಯೇತ್ ಸರ್ವವಿಘ್ನೋಪಶಾನ್ತಯೇ ॥

ಬಿಳಿಯ ವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಧರಿಸಿದ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿ ವಿಷ್ಣುವೇ ಚಂದ್ರನ ಬಣ್ಣದಿಂದ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿರುವ ನಾಲ್ಕು ತೋಳುಗಳಿಂದ, ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತಿಳಿದ, ಸದಾ ನಗುತ್ತಿರುವ ನಿನ್ನ ಮುಖವನ್ನೇ ಧ್ಯಾನ ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು ಮತ್ತು ನನ್ನ ದಾರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕು ” ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಉಲ್ಲೇಖದಿಂದಾಗಿ, ಅನೇಕರು ಇದನ್ನು ಗಣೇಶನಿಗೆ ಆವಾಹನೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇಂದು ನಮಗೆ ತಿಳಿದಿರುವಂತೆ ಗಣೇಶನ ಆರಾಧನೆಯು ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ಬಹುಶಃ ಮಹಾಭಾರತದ ರಚನೆಯ ನಂತರ ಎಂದು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಿಷ್ಣು ಸಹಸ್ರನಾಮದ ಕೆಲವು ಆವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಆಹ್ವಾನಿಸುವ ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಶುಕ್ಲಾಂಭರಧಾರವು ಲಲಿತಾ ಸಹಸ್ರನಾಮದಂತಹ ನಂತರದ ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.
ಮೂಲ: https://hindupedia.com/en/Vishnu_Sahasranamam

ಪುರಿಯ ಜಗನ್ನಾಥನು ವರ್ಷವಿಡೀ ಅನೇಕ ವೇಷಭೂಷಣಗಳನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕುತೂಹಲ ಕೆರಳಿಸುವಂಥದ್ದು ಹಾಥಿ ವೇಷ (ಆನೆ ವೇಷ ). ಸ್ನಾನ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯ ದಿನದಂದು ಆಗುವ ಈ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಪುರಿಯ ದೇವನಿ ಗೆ ತಣ್ಣೀರಿನ ಸ್ನಾನವನ್ನು ನೀಡಿ ಅವರನ್ನು ಗಣೇಶನಂತೆ ತಯಾರುಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ನಾನದ ನಂತರ ಅವರಿಗೆ ಶೀತ ಬರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು 15 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಏಕಾಂತದಲ್ಲಿ ಇಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ದೇವರು ರಥಯಾತ್ರೆಗೆ ಸಿದ್ಧರಾಗುತ್ತಾರೆ.
ಈ ವೇಷದ ಹಿಂದೆ ಒಂದು ದಂತಕಥೆಯಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಿಂದ ಗಣೇಶನ ಮಹಾನ್ ಭಕ್ತನಾದ ಗಣಪತಿ ಭಟ್ಟ ಸ್ನಾನ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯಂದು ಗಣೇಶನನ್ನು ನೋಡಲು ಪುರಿಗೆ ಬಂದನು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವನಿಗೆ ದೇವರನ್ನು ನೋಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೇ ಅವನು ನಿರಾಶೆಗೊಂಡಾಗ ಜಗನ್ನಾಥನು ತನ್ನ ಭಕ್ತನ ಹೃದಯವನ್ನು ತಿಳಿದು ತಾನು ಅವನ ಪ್ರೀತಿ ಪಾತ್ರ ಗಣೇಶನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಪ್ರಕಟಿಸಿಕೊಂಡನು. ಹಾಥಿ ವೇಷವು ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, 15 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯ ಗಂಗಾ ರಾಜ ಭಾನು ದೇವನ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ಮೂಲ: ಮಹಿಮೋಹನ ತ್ರಿಪಾಠಿ, ಶ್ರೀ ಜಗನ್ನಾಥ
ಚಿತ್ರ ಕ್ರಪೆ: ಮಹಿಮೋಹನ ತ್ರಿಪಾಠಿಯಿಂದ “ಶ್ರೀ ಜಗನ್ನಾಥನಿಂದ ಹಾತಿ ಬೇಷಾ”