“ഞാനോ, നിയോ, ഈ ആളുകളോ ഒരിക്കലും ഇല്ലാതിരുന്നിട്ടില്ല. ഇനി മേൽ നമ്മളെല്ലാവരും ഉണ്ടാകാതിരിക്കുകയുമില്ല.
രണ്ടും പതിമൂന്നും അദ്ധ്യായങ്ങളിലെ നിരവധി ശ്ലോകങ്ങളിലൂടെ ശരീരത്തിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമാണ് ആത്മാവ് എന്ന് കൃഷ്ണൻ അർജുനനെ പഠിപ്പിക്കുന്നു. എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളിലും, മനുഷ്യരിലും, മൃഗങ്ങളിലും, ചെടികളിലും ആത്മാവ് ഉണ്ട്. ആത്മാവ് ശാശ്വതവും, നാശമില്ലാത്തതുമാണ്.
2-ാം അദ്ധ്യായത്തിലെ 23-ാം ശ്ലോകത്തിൽ കൃഷ്ണൻ പറയുന്നു,
“ആയുധങ്ങൾക്ക് മുറിവേൽപ്പിക്കുവാനോ, അഗ്നിക്ക് ദഹിപ്പിക്കുവാനോ,
വെള്ളത്തിന് നനയ്ക്കുവാനോ,
കാറ്റിന് ഉണക്കുവാനോ സാധിക്കുന്ന ഒന്നല്ല ആത്മാവ്”

ശരീരം മരിച്ച് കുഴിച്ചിടുകയോ, ദഹിപ്പിക്കുകയോ ചെയ്യുമ്പോൾ ആത്മാവ് ഇല്ലാതാകുന്നില്ല. പഴയ വസ്ത്രങ്ങൾ ഉപേക്ഷിക്കുന്നതുപോലെ മരണത്തിൽ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെടുന്നത് ശരീരമാണ്. അതിനാൽ മരണത്തിൽ ദുഃഖിക്കുന്നത് വിഡ്ഢിത്തമാണ്.
വരാനിരിക്കുന്ന യുദ്ധത്തിൽ അനിവാര്യമായ മരണങ്ങളെ ഓർത്ത് ദുഃഖിക്കുന്നത് ഒഴിവാക്കാൻ ആത്മാവെന്ന ആശയം മനസ്സിലാക്കേണ്ടത് അർജുനന് അവശ്യമായിരുന്നു.
ശ്ലോകം 2: 12

അക്ഷരാർത്ഥത്തിൽ, സംസ്കൃതത്തിൽ കർമ്മത്തിന്റെ അർത്ഥം “പ്രവൃത്തി” എന്നാണ് .
ആത്മീയ ലോകത്തിലെ നിയമവാഴ്ചയ്ക്ക് തുല്യമാണ് കർമ്മം.
കാരണവും ഫലവും തുല്യമായിരിക്കണം. ചിന്തകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ളഎല്ലാ പ്രവൃത്തികളും ഫലങ്ങൾ നൽകുന്നു.
ഓരോ പ്രവൃത്തിയും ചിന്തയും അത് – നല്ലതോ ചീത്തയോ ആയിരുന്നാൽ കൂടി അവനവനിൽ
സ്വാധീനം ചെലുത്തുന്നു. ഓരോ ചിന്തയും, നമ്മുടെ സ്വഭാവത്തെ സ്വാധീനിക്കുന്നു. അങ്ങനെ ഓരോരുടുത്തരുടെയും കർമ്മഫലമായി സ്വഭാവം കാലാകാലത്തിൽ രൂപപ്പെടുന്നു. കർമ്മഫലങ്ങൾ ഉടനെയോ, ഈ ജന്മത്തിലോ അല്ലെങ്കിൽ അടുത്ത ജന്മങ്ങളിലോ അനുഭവിക്കേണ്ടതാണ്. ഒരു വ്യക്തിയുടെ കർമ്മം – അവന്റെ ചിന്ത, വാക്കുകൾ, പ്രവൃത്തി എന്നിവയെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കും. മനുഷ്യന്റെ പരിണാമം അവന്റെ പ്രവൃത്തിയെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കും.
ആത്മാവിന് മരണമില്ലാത്തതിനാൽ ഈ പ്രക്രിയ വരും ജന്മങ്ങളിലും തുടർന്നുകൊണ്ടെയിരിക്കും. ആത്മാവ് സ്വഭാവത്തെ കൂടെ കൊണ്ടുപോകുന്നു. കർമ്മം വിധിയെ അടിസ്ഥാനമായിട്ടോ, ഏകപക്ഷീയമോ, ബാഹ്യമോ അല്ല; പകരം അതിന് വിപരീതമായി ഒരാളുടെ പരിണാമത്തെ പൂർണമായി ആ വ്യക്തിയുടെ കൈകളിൽ തന്നെ ഏൽപിക്കുന്നു.
ശ്ലോകം 13: 20

ഗീത ഉപദേശിക്കുന്നത്, പ്രവൃത്തിയെ ഉപേക്ഷിക്കാനല്ല- മറിച്ച് സ്വാർത്ഥ ആഗ്രഹങ്ങളെ ഉപേക്ഷിക്കാനാണ്.
ഒരു നല്ല വ്യക്തി സമൂഹത്തിൽ തന്റെ സ്ഥാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടുതും, അത് ആവശ്യപ്പെടുന്നതുമായ ജോലികൾ സ്വാർത്ഥലക്ഷ്യമില്ലാതെ ചെയ്യുന്നു. വിജയപരാജയങ്ങളിലും, സുഖദുഃഖങ്ങളിലും, സന്തോഷത്തിലും, സന്താപത്തിലും മനസ്സിന്റെ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുന്നു.
നമ്മൾ മനസ്സിലാക്കണ്ടത്, പ്രവൃത്തിയിലെ നിഷ്ക്രിയത്വം ആണ് – അതായത്, പ്രവൃത്തി ചെയ്യുമ്പോൾ സ്വാർത്ഥമായ ആഗ്രഹങ്ങൾ ഉപേക്ഷിക്കണം. അതുപോലെ, നിഷ്ക്രിയത്വത്തിലെ പ്രവൃത്തിയേയും ഗ്രഹിക്കണം. അതായത് – സമ്പൂർണ്ണമായ മനഃശുദ്ധിക്ക് ബാഹ്യമായ വർജ്ജനത്തിന്റെ കൂടെ, ഉള്ളിലുള്ള ആഗ്രഹങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണവും അവശ്യമാണ്. ഉള്ളിലുള്ള ആഗ്രഹങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതാണ്‌ യഥാർത്ഥ നിഷ്ക്രിയത്വം.
ഒരു യഥാർത്ഥ സന്യാസിയും, യോഗിയും, കർമ്മത്തെ ഒരു കർത്തവ്യമായി അനുഷ്ഠിക്കുന്നവനും – അത്തരം കർമ്മങ്ങളുടെ ഫലങ്ങൾ കാംക്ഷിക്കാത്തവനുമാണ്. ശാരീരിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ മാത്രം നിർത്തുന്നവനല്ല ഒരു സന്യാസിയും, യോഗിയും.
ശ്ലോകം 6: 01

2, 3, 16, 18 അദ്ധ്യായങ്ങളിൽ, ഗീത മനസ്സിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നു.
നിസ്വാർത്ഥമായ കർമ്മനിർവ്വഹണം ആണ് യഥാർത്ഥ യോഗ. സ്വാർത്ഥമായ ആസക്തികൾ വികസിക്കാതിരിക്കാൻ മനസ്സിന്റെ നിയന്ത്രണം ആവശ്യമാണ്. മനസ്സിനെ നിയന്ത്രിക്കുന്നില്ലെങ്കിൽ, ആഗ്രഹം ഇന്ദ്രിയങ്ങളിൽ സ്ഥാനം പിടിക്കും.
ഇന്ദ്രിയ വിഷയങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ചിന്തകൾ അവയിൽ ആസക്തികൾ ജനിപ്പിക്കുന്നു. ആസക്തി- ആഗ്രഹത്തിനും, ആഗ്രഹം കോപത്തിനും കാരണമാകുന്നു.
കോപം മായയ്ക്ക് ജന്മം നൽകുന്നു, മായ ഓർമ്മയെ ആശയക്കുഴപ്പത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. ഓർമ്മയുടെ ആശയക്കുഴപ്പത്തിലൂടെ, ബുദ്ധി നഷ്ടപ്പെടുകയും, അതുകാരണം നാം ഭൗതിക ആസക്തികളിലേക്ക് തിരിച്ചുവിഴുകയും ചെയ്യുന്നു.
കൃഷ്ണൻ അർജുനനോട് പറയുന്നത്: “പാപത്തിന്റെ കാരണം ആഗ്രഹവും കോപവുമാണ്. അത് തൃപ്തികരമല്ലാത്തതും, എല്ലാം മലിനമാക്കുന്നതുമായ അഭിനിവേശത്തിന്റെ തത്വത്തിൽ നിന്നാണ് ഉത്ഭവിക്കുന്നത്. ഭൂമിയിലെ നമ്മുടെ ശത്രുവായി അതിനെ അറിയുക” എന്നാണ്.
ശ്ലോകം 2: 61

കർമ്മയോഗി ആയി തീർന്നവരോട് ശ്രീകൃഷ്ണൻ ധ്യാനം ചെയ്യുവാനാണ് ഉപദേശിക്കുന്നത്.
അവർ നിസ്വാർത്ഥമായി സ്വന്തം കർമ്മം അനുഷ്ഠിക്കുന്നു. ആ കർമ്മങ്ങളുടെ വിജയമോ പരാജയമോ അവരെ ബാധിക്കുന്നില്ല.ഇന്ദ്രിയങ്ങളെയും ചിന്തകളെയും നിയന്ത്രണത്തിൽ വരുത്തിയതിനു ശേഷം, മനസ്സിനെ സ്ഥിരപ്പെടുത്തി, സ്വസ്ഥമായതിന് ശേഷമാണ് സ്വയം ശുദ്ധികരിക്കുവാനായി ധ്യാനം ചെയ്യേണ്ടത്. ബന്ധങ്ങളെല്ലാം വെടിഞ്ഞ് കർമ്മം ചെയ്യുകയെന്നത് യോഗ എന്ന അവസ്ഥയിലേക്കുള്ള പാതയാണ്. എന്നാൽ ഈ അവസ്ഥയിൽ എത്തിയവർക്ക് ശാന്തതയണ് അതിലേക്ക് ഉള്ള വഴി.
ശ്ലോകം 6:12 – 13

സ്ഥിരമായി തിന്മ കണ്ടാൽ നമ്മുടെ മനസ്സ് അസ്വസ്ഥമാകുo. അത്തരം അവസരങ്ങളിൽ മനസ്സിനെ ശാന്തമാക്കാൻ മറ്റുള്ളവരെ ദയാപൂർവമാണ് വിലയിരുത്തേണ്ടത്. എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളുടെ ഹൃദയങ്ങളിലും താൻ വസിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് കൃഷ്ണൻ പറയുന്നു. മായയുടെ ശക്തിയാൽ എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളെയും കറങ്ങുന്ന ഒരു യന്ത്രത്തിലെ പാവകളെ പോലെ ചലിപ്പിച്ചു കൊണ്ടേയിരിക്കുന്നു. അതിനാൽ മറ്റുള്ളവർ ചെയ്യുന്ന കർമ്മങ്ങൾ നമ്മുടെ ദൃഷ്ടിയിൽ തെറ്റായിരുന്നാൽ കൂടി, അതിൽ കോപിക്കുകയോ, അവജ്ഞ കാട്ടുകയോ ചെയ്യേണ്ടതില്ല. അതുപോലെ തന്നെ, നമ്മുടെ നല്ല പ്രവർത്തികളിലും നാം അഹങ്കരിക്കേണ്ടതില്ല.
കർമ്മത്തിന്റെ പരിണിതഫലമായിഭവിക്കുന്ന നന്മകളിൽ മതിപ്പു തോന്നേണ്ട കാര്യമില്ല, കാരണം, ഇപ്രകാരം ചിന്തിച്ചാൽ, അത് കർമ്മഫലങ്ങളെ അവഗണിക്കവാനുള്ള യുക്തിബോധത്തെ വിഫലമാക്കുന്നു.
ഈ ചിന്ത മറ്റുള്ളവരോട് സഹാനുഭൂതി വളർത്താനും നമ്മിൽ ശാന്തത കൈവരിക്കാനും ഉതകുന്നു.
ശ്രദ്ധിക്കുക: ഇത്, അധർമ്മത്തിനോടുള്ള സഹിഷ്ണുതയായി ഒരിക്കലും തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെടരുത്. ഭഗവദ്ഗീത തന്നെ ധർമ്മം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി യുദ്ധം ചെയ്യുവാൻ അർജ്ജുനനോട് ഉള്ള അപേക്ഷയാണ്.
ശ്ലോകം 18: 61

ഏഴാം അദ്ധ്യായത്തിൽ ശ്രീകൃഷ്ണൻ ഇങ്ങനെ പറയുന്നു: മനുഷ്യർ പല തരത്തിലുണ്ട്. അവരിൽ യഥാർത്ഥ അറിവോടുകൂടി ഭഗവാനെ അരാധിക്കുന്നവരാണ് ഭഗവാന് ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ടവർ.
ആഗ്രഹങ്ങൾക്ക് അധീനമായ ബുദ്ധിയോടുകൂടിയവർ, തങ്ങളുടെ സ്വഭാവത്താൽ അതാതു നിയമങ്ങൾ അനുഷ്ഠിച്ച് അന്യദേവതകളെ ഭജിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
ഏതൊരു ഭക്തനും ശ്രദ്ധയോടു കൂടി ഏത് ദേവസ്വരൂപത്തേയും ഭജിക്കുവാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു, അവരുടെ ആ ശ്രദ്ധയെ ഞാൻ ദൃഢവും അചഞ്ചലവും ആക്കുന്നു.
അത് വെറുതെ മറ്റു ആരാധനാ രീതികളെ ഉൾകൊള്ളുക മാത്രമല്ല, മറിച്ച് അവരുടെ വിശ്വാസം ഉറപ്പിക്കാൻ സഹായിക്കുക കൂടിയാണ്. ധർമ്മത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനതത്വങ്ങൾ പിന്തുടരുന്ന എല്ലാ വഴികളും ഭഗവാൻ സംരക്ഷിക്കുന്നതാണ്.
ശ്ലോകം 7: 21

പരമവും, അരൂപിയും ആയതിനെ ആരാധിക്കുന്നതിനുള്ള ബുദ്ധിമുട്ട് ഗീത മനസ്സിലാക്കുന്നു. അതിനാൽ ഗീത ഭക്തിമാർഗ്ഗമാണ് നിർദ്ദേശിക്കുന്നത്. നമ്മുടെ എല്ലാ പ്രവൃത്തികളും ഈശ്വരനുള്ള സേവനമായും, ആരാധനയായും ആണ് സമർപ്പിക്കേണ്ടതെന്ന് ഗീത നമ്മെ ഉപദേശിക്കുന്നു. ഇത് മോക്ഷത്തിലേക്കുള്ള ഭക്തിമാർഗമായി ഹിന്ദു വിശ്വാസത്തിൽ അറിയപ്പെടുന്നു.
ശ്ലോകം 18: 65

ഒരു മനുഷ്യന് തൻ്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളെയും, മനസ്സിനെയും നിയന്ത്രിക്കാനും, എല്ലാ പ്രവർത്തികളെയും ദൈവത്തിന് സമർപ്പിക്കാനും കഴിഞ്ഞാൽ കാലക്രമേണ ജീവൻ്റെ ഏകത്വം ബോധ്യപ്പെടും. വലിപ്പചെറുപ്പങ്ങളും, ജീവരൂപവ്യത്യാസങ്ങളും ഇല്ലാതാകും. എല്ലാ മനുഷ്യരെയും, പശുവിനെയും, ആനയെയും, നായയെയും, നായയെ തിന്നുന്നവനെയും ജ്ഞാനികൾ സമാനമായി കാണുന്നു. തന്നെ എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളിലും കാണുകയും, സകല ജീവജാലങ്ങളിലും ഈശ്വരനെ കാണുകയും ചെയ്യുന്നതാണ് ശരിയായ ജ്ഞാനം.
ശ്ലോകം 6: 29

ഗീതയിൽ പതിനൊന്നാം അദ്ധ്യായത്തിൽ അർജുനന് വിശ്വരൂപദർശനം ലഭികുന്ന അത്ഭുതം വിവരിക്കുന്നു. നിർമ്മലവും, സമർപ്പിതവുമായ ഒരു ജീവിതം നയിച്ച് – ശാന്തിയിലും, ധ്യാനത്തിലും ഊന്നി തന്നെ ബ്രഹ്മാണ്ഡത്തിൽ ലയിപ്പിക്കുന്നവന് ഭഗവാൻ്റെ ദർശനം സാധ്യമാണ്. അപ്പോൾ അവൻ ജീവൻ്റെ ഏകത്വം മനസ്സിലാക്കുന്നു.
ശ്ലോകം 11: 13

ഈഷോ ഉപനിഷത്തിലെ ആദ്യത്തെ രണ്ട് ശ്ലോകങ്ങൾ കർമ്മയോഗത്തിൻ്റെ സംഗ്രഹം ആയി കരുതപ്പെടുന്നു. മറ്റെല്ലാ കൃതികളും നഷ്ടപ്പെട്ടാലും ഇതിലെ ആദ്യത്തെ ശ്ലോകം മാത്രം മതി ഹിന്ദുമതം നിലനിൽക്കാൻ എന്ന് മഹാത്മാഗാന്ധി ഒരിക്കൽ പറഞ്ഞിട്ടുമുണ്ട്. അതിനാൽ ഭഗവദ്ഗീത ഒരു സ്വതന്ത്രമായ കൃതിയോ, ഹിന്ദുമതത്തിലെ മറ്റു കൃതികളിൽ നിന്ന് വിഭിന്നമോ ആകുന്നില്ല.

അവസാനത്തെ അധ്യായത്തിലെ അറുപത്തിമൂന്നാമത്തെ ശ്ലോകം ഒരു പക്ഷെ ഹിന്ദുമതത്തിൻ്റെ സമീപനത്തെ കാണിക്കുന്നതാകാം. അത് കടുത്ത ഒരു നിയമാവലി അല്ല; മറിച്ച്
ഓരോ അന്വേഷിക്കും തൻ്റെ സ്ഥിതിക്ക് അനുസൃതമായ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ നടത്തേണ്ടുന്നതിലേക്കാണ് വിരൽ ചൂണ്ടുന്നത്. ഈ ശ്ലോകത്തിൽ കൃഷ്ണൻ അർജുനനോട് പറയുന്നത് ഇങ്ങനെയാണ് – “രഹസ്യങ്ങളിൽ വച്ച് ഏറ്റവും രഹസ്യമായതാണ് ഞാൻ നിനക്ക് ഉപദേശിച്ചു തന്ന ഈ ജ്ഞാനം. ഇത് മുഴുവൻ പരിശോധിച്ച ശേഷം നിനക്ക് ഉചിതമെന്ന് തോന്നുന്നത് തിരഞ്ഞെടുക്കുക.”
ശ്ലോകം 18: 63