హిమవంతుడు (హిమాలయము), మేనా దేవిల కూతురు ఈ శైల పుత్రి. శైల అనగా రాయి / శిల /పర్వతము/ కొండ అని, పుత్రి అంటే కూతురు లేక కుమార్తె అని అర్ధము. పర్వతము పుత్రిక కనుక ఈమె పార్వతి అని కూడా పిలవబడుతుంది. పూర్వ జన్మలో, దక్షప్రజాపతి పుత్రిక దాక్షాయణి గా పుట్టి, తన భర్త అయిన శివుని, తండ్రి అవమానించిన కారణంగా ఆత్మాహుతి చేసుకుంటుంది. తిరిగి శక్తిగా అవతరించి ప్రపంచ శాంతి కొరకు శివుని ప్రసన్నం చేసుకునే ప్రయత్నం చేస్తుంది.

కుడి చేతిలో బల్లెము, ఎడమ చేతిలో పద్మము కలిగి ఉండి, ఎద్దు మీద సంచరిస్తూ ఉండే శైలపుత్రి ధ్యాన / యోగ సాధనలో ఉన్నత స్థాయిలో ఉంటుంది. “వందే వాంఛిత లభయ” – అని పూజించే వారి సకల కోర్కెలను /కామ్యాలను తీర్చే శక్తిగా పూజలు అందుకుంటుంది.

Picture Credit: Kerala Mural by Swetha Sridharan

బ్రహ్మ అంటే తపస్సు, చారిణి అంటే స్త్రీ రూపంలో అనుసరించునది అని అర్ధము. స్త్రీ రూపములో తపస్సు ద్వారా కోర్కెలను సాధించునది అని అర్ధము. నారద ముని సలహాతో శివుని భర్తగా పొందుటకై పార్వతి తీవ్ర తపస్సును ఆచరించింది కావున ఈ శక్తి బ్రహ్మచారిణి గా పూజింపబడుచున్నది. ఆ మార్గంలో అనేక అవాంతరాలను ఎదుర్కొంటూ, చివరికి ఒక్క ఆకును సైతం తినటం మానివేసిన కారణంగా అపర్ణ (అ అనగా వద్దు/లేదు, పర్ణ/పర్ణము అనగా ఆకు) గా కూడా పిలువబడింది. కాళిదాసు రచించిన కుమారసంభవంలో వర్ణించినట్టు, కూతురి ఈ పరిస్థితి చూసి బాధ పడిన మేనా దేవి ఇంతటి కఠిన స్థితిలో తపస్సు వద్దు, మానివేయి అని సూచిస్తూ ఉమ (ఉ అనగా వద్దు, మా అనగా వద్దు, వద్దు) అని సంబోధిస్తుంది.

అక్షరమాల, నీటితో ఉండే కమండలం తో ఉండే బ్రహ్మచారిణి ఉపాసన అదృష్టాన్ని కలుగ చేస్తూ, జీవితంలో అత్యున్నతమైన స్థానానికి చేరేందుకు ప్రేరణ కలిగిస్తుంది. నిరంతరం ముందుకు కదులుతూ ఉండే ఈ దేవి శక్తి స్తబ్దత ను దూరం చేస్తుంది.

“దేవి ప్రసీదతు మయి బ్రహ్మచారిణ్య ఉత్తమ” అనే ఈ తల్లి శ్లోకం అమ్మా,, నీకు సాటి మరి ఎవరు లేరు, నీ కరుణ నాపై ప్రసరింపచేయి అనే ప్రార్ధనను తెలియచేస్తుంది.

Picture Credit: Kerala Mural by Swetha Sridharan

ఘంట ఆకారంలో చంద్రుడు రేఖామాత్రంగా అమ్మవారి శిరస్సు పై కొలువుండిన కారణంగా ఈమెకు చంద్రఘంట గా పేరు. పులి మీద తిరుగుతూ, తీవ్రమైన రూపంతో ఉండే కారణంగా ఈమెను చండి అని కూడా భక్తులు కొలుస్తారు.

పార్వతి తీవ్రమైన తపస్సునకు సంతోషించిన శివుడు ఆమెను వివాహము చేసుకొనడానికి సమ్మతించినవాడై, తీవ్ర స్వభావము కల తన పరివారముతో పార్వతి ఇంటికి వస్తాడు. పులి చర్మంతో, కంఠాన పాములతో వచ్చిన శివుని ఆకారం చూసి తల్లి మేనా దేవి భయపడిపోగా, శివుని ప్రసన్నం చేసుకోటానికి పార్వతి చల్లని చంద్రఘంట రూపం పొంది, నా తల్లితండ్రులు నిన్ను అంగీకరించటానికి ప్రసన్న రూపంతో రావలసినదిగా శివుని కోరుతుంది. చంద్రుడు మనః కారకుడిగా తత్వవేత్తలు చెపుతారు. బుద్ధిని, మనసును ఆహ్లాదపరిచి, ఆలోచనలు శాంతంగా ఉండేటట్లు చూసేది మనస్సు/చంద్రుడు కావున, చంద్రఘంట గా అవతరించిందని అర్ధము.

“పిండజ ప్రవరారూఢ చండ కోపాస్త్ర కైర్యుత” – దుష్టులపై తీవ్ర కోపాన్ని ప్రదర్శిస్తూ, ఆయుధములతో పులిపై తిరుగాడే తల్లి సజ్జనులను రక్షించు గాక అనే స్తోత్రం తో ఈ దేవి రూపాన్ని భక్తులు ఆరాధిస్తారు.

Picture Credit: Kerala Mural by Swetha Sridharan

కు అంటే సూక్ష్మము, చిన్నది. ఊష్మ అంటే శక్తి లేదా వెచ్చని, అండము అంటే గ్రుడ్డు. జగత్తు. విశ్వము లేని కాలంలో అంతటా చీకటి వ్యాపించి ఉంది. దేవి తన చిరునవ్వు ద్వారా ఒక గుడ్డు వంటి విశ్వాన్ని సృజించి జగత్తుకు వెలుగును ప్రసాదించింది. ఆ దేవి వెలుగు సూర్యునికి ప్రకాశాన్నిచ్చింది. కూష్మాండము అంటే గుమ్మడికాయ అని అర్ధము. గుమ్మడికాయ చిన్న గింజ నుండి పెద్ద కాయగా అయినట్లు, దేవి శక్తి కూడా చిన్న, పెద్ద ప్రాణుల యందు శక్తి రూపంగా ప్రసరిస్తూ ఉంటుంది.

“సురా సంపూర్ణ కలశం, రుధిరాప్లుతమేవ చ, దధాన హస్తపద్మాభ్యాం కూష్మాండ శుభదా అస్తు మే” – దివ్యత్వాన్ని ప్రసాదించే అమృతకలశం, భయంకర మరణాన్ని సూచించే రక్తంతో నిండిన కలశం – పద్మాలవంటి రెండు చేతులలో ధరించిన ఓ కూష్మాండ శక్తీ , తల్లీ, నాకు ఎల్లప్పుడూ మంచిని చేకూర్చు అనే మంత్రంతో ప్రార్ధించే ఈ తల్లి సృష్టిలోని రెండు పార్శ్వాలనూ (మంచి, చెడులను) సూచిస్తుంది. ఎనిమిది చేతులతో, సింహవాహిని గా కూష్మాండ దేవి ప్రసిద్ధి.

Picture Credit: Pattachitra by Rabi Behera

కార్తికేయునికి స్కందుడు అనే పేరు ఉంది (కుమార, మురుగ అనేవి ఇతర పేర్లు). స్కందుని తల్లి కనుక పార్వతీదేవిని స్కందమాతా అని కూడా వ్యవహరిస్తారు.

ఒకప్పుడు తారకాసురుడు అనే రాక్షసుడు తీవ్ర తపస్సు చేసి, శివుడు తన భార్య సతీదేవి మరణంతో విరాగి గా జీవనం గడుపుతుండటంతో, శివుడు మరల వివాహాము చేసుకోడని, సంతానము కలగదని భావించి తనకు శివుని కుమారునిచే మాత్రమే మరణం సంభవించేలా బ్రహ్మ నుండి వరం పొందుతాడు. తారకాసురుని దుర్మార్గాలు భరించలేని నారద ముని, శివుని వివాహము చేసుకునేలా ఒప్పించేందుకు తపస్సు చేయమని పార్వతికి ఉపదేశిస్తాడు. శివపార్వతుల సంతానమైన స్కందుడు, దేవా సేనా నాయకుడై తారకాసురుని సంహరిస్తాడు.

“సింహాసన గతా నిత్యం పద్మాశ్రీత కరద్వయా శుభదాస్తు సదాదేవి స్కందమాతా యశస్వినీ” -. రెండు చేతులలో పద్మాలతో, నిత్యం సింహవాహినివై సంచరించే, విశిష్టమైన ఓ స్కందమాతా, నాకు ఎల్లప్పుడూ విజయమునే ప్రసాదించు తల్లీ !! అనే శ్లోకంతో స్కందమాతను భక్తులు ప్రార్ధిస్తూ ఉంటారు.

Picture Credit: Pattachitra by Rabi Behera

రావణాసురుడు తీవ్ర భక్త్యావేశంతో శివుని ప్రార్ధిస్తూ కైలాస పర్వతాన్ని పెకిలించగా, భయపడిన పార్వతిని తెప్పరిల్ల చేయడానికి శివుడు రావణుని తొక్కివేస్తాడు. రావణాసురుని గానానికి పరవశుడైన శివుడు అతనిని అభినందించి ధ్వంసము కాని చంద్రహాసము (చంద్రుని చిరునవ్వు) అనే ఖడ్గాన్ని బహుకరిస్తాడు. మహిసాసుర సంహార నిమిత్తము దేవతలందరూ దేవికి ఆయుధాలు ఇచ్చే వేళ, కాలపురుషుడు ఈ ఖడ్గాన్ని దేవికి సమర్పిస్తాడు. తీవ్ర తపస్సు ఫలితంగా కాత్యాయని మహర్షికి దేవి కూతురుగా జన్మించిన కారణంగా పార్వతి కాత్యాయని గా పిలువబడుతుంది. దుర్గ యొక్క ఘోర రూపమే కాత్యాయనిగా మారి, మహిసాసురుని అంతమొందిస్తుంది. నవరాత్రులలో ఆరోరోజు భయనాశినిగా కొలువబడే కాత్యాయనీ దేవి కోపం లోకానికి శాంతి కలిగించడం విశేషం.

“కాత్యాయనీ శుభమ్ దద్యా దేవీ దానవ ఘాతిని” – దానవ సంహారిణీ, కాత్యాయని దేవి, మాకు శుభములను కలుగచేయము అమ్మా అనే స్తోత్రం తో కాత్యాయని దేవిని భక్తులు ప్రార్ధిస్తారు.

Picture Credit: Pattachitra by Rabi Behera

అజ్ఞానాన్ని, చీకటిని తొలగించేది కాళరాత్రి రూపం. అప్రయత్నంగా జరిగే చెడులను తొలగించుకొని జీవితాన్ని మంగళమయం చేసుకోవాలన్న సందేశాన్ని ఈ తల్లి ఇస్తుంది. ఈమె రౌద్ర (కాళిక, కాళి, రౌద్రి, భైరవి). రూపంలో మంగళ (శుభంకరి) రూపంలో కూడా భక్తులకు అభయమిస్తూ ఉంటుంది. కుడి పైచేయి అభయ ముద్రతో, కుడి క్రింది చేతిని వరద ముద్రతో, ఎడమ చేతిలో భీతి గొలిపే ఆయుధాలతో, విరబోసిన జుట్టుతో, నుదుటన నిప్పు వలె మండుతున్న మూడో కంటితో, గాడిద మీద సంచరిస్తూ ఉండే ఈ కాళరాత్రి స్వరూపం భక్తులకు మాత్రం సదా ప్రసన్నం.

“వర్ధన ఊర్ధ్వజా కృష్ణ కాళరాత్రీ భయంకరీ” – విరబోసుకుని ఉన్న జుట్టుతో, నల్లని వర్ణంతో, చీకటిలో భయంకర రూపంలో సంచరించే కాళరాత్రి మాతా నీకు నమస్కారము అంటూ భక్తులు ఈ తల్లిని ప్రార్ధిస్తారు.

Picture Credit: Watercolour by Manohar Saini

మెరయుట, అద్భుత, జ్ఞానము నకు గౌరి అని పేరు. పార్వతి శివుని కోసం తీవ్ర తపస్సు/ధ్యానం చేయటం వలన కృశించి, వివర్ణమవటంతో శివుడు గంగాజలంతో ఆమె పూర్వ అందాన్ని, ప్రకాశవంతమైన రూపును తిరిగి తెస్తాడు. భయంకరమైన కాళరాత్రి రూపుతో, అద్భుతమైన చక్కటి మహాగౌరి రూపుతో ప్రకృతి రెండురకాలుగా ఉంటుంది. ప్రకృతి ప్రసాదించిన దానితో సంతృప్తి చెంది జీవితంలో సాగమనే అద్భుత సందేశంతో తల్లి భక్తులను కరుణిస్తూ ఉంటుంది.

“శ్వేతే వృషే సమారూఢా శ్వేతాంబరధరా శుచి: మహాగౌరీ శుభం దద్యాన్మహాదేవ ప్రమోదదా” – తెల్లని శుభ్రమైన వస్త్రములతో తెల్లటి వర్ణముతో తెల్లటి వృషభాన్ని అధిరోహించి సంచరించే, శివునికి ప్రియమైన గౌరీదేవి, నాకు ఎల్లప్పుడూ నీ కరుణ, కటాక్షాలు కలుగచేయి తల్లీ, అని భక్తులు గౌరీమాతను అర్చిస్తారు.

Picture Credit: Watercolour by Manohar Saini

విశేషమైన శక్తులను ఇవ్వగలిగేది, ఒసగేది కావున ఈమె సిద్ధిధాత్రి. జీవనంలో అత్యున్నత స్థాయికి చేరటానికి ఈ శక్తులు విశేషంగా దోహదం చేస్తాయి. దేవి పురాణం ప్రకారం ఎనిమిది రకాల సిద్ధులు ఉన్నాయని ప్రతీతి. మహాశక్తి అనుగ్రహంతో శివుడు ఈ శక్తులను పొందగా, ఆ శక్తి రూపమే శివునికి ఎడమ వైపున సిద్ధిధాత్రిగా అవతరించిందని పురాణ కథనం. పురుష, ప్రకృతుల (అవగాహన మరియు సృష్టి) చైతన్యము మరియు శక్తి కలయిక శివ, సిద్ధధాత్రి రూపమే అర్ధనారీశ్వర భావన.

“సిద్ధ గంధర్వ యక్షాది అసురై అమరై రపి సేవ్యమానా సదా భూయాత్సిద్ధిదా సిద్ధిదాయనీ” – ఓ సిద్ధిప్రదాతా, తల్లీ , సిద్షులు, గంధర్వులు, యక్షులు, అసురులు (దానవులు), అమరులకు (దేవతలు) శక్తి సంపన్నమైన సిద్ధవిద్యలను అనుగ్రహించినట్లే నాకూ అనుగ్రహించి నీ దయకు పాత్రుడను చేయవమ్మా అని భక్తులు కొలుస్తారు.

Picture Credit: Watercolour by Manohar Saini

నవరాత్రిలో ప్రతి రోజుకు తెలుపు, ఎరుపు, రాయల్ బ్లూ, పసుపు, ఆకుపచ్చ, బూడిద, నారింజ, నెమలి ఆకుపచ్చ మరియు గులాబీ అనే నిర్దిష్ట రంగులను కేటాయించారు. నవరాత్రి సమయంలో ఆ నిర్దిష్ట రంగును మీ జీవితంలో చేర్చుకోవడం శుభప్రదంగా పరిగణించబడుతుంది. నవరాత్రి సమయంలో, ఆ రోజు నవరాత్రి రంగుతో సమానమైన రంగుతో కూడిన దుస్తులు ధరించడం స్త్రీలలో, ముఖ్యంగా గుజరాత్ మరియు మహారాష్ట్రలో ఒక ఆచారంగా ఉంది. అది పనికి వెళ్తున్నారా లేదా దాండియా మరియు గర్బాకు వెళ్తున్నారా, నవరాత్రిలో ప్రతి రోజు మహిళలు ఒక నిర్దిష్ట రంగు దుస్తులు ధరించడానికి ఎదురు చూస్తారు. నవరాత్రి సీజన్‌కు ముందు దినపత్రికలు నవరాత్రి రంగులపై ప్రత్యేక కథనాన్ని ప్రచురిస్తాయి.

నవరాత్రి యొక్క మొదటి రంగు నవరాత్రి ప్రారంభమయ్యే వారపు రోజు ఆధారంగా నిర్ణయించబడుతుంది మరియు మిగిలిన రోజులు రంగుల స్థిర చక్రాన్ని అనుసరిస్తాయి.
మూలం: ద్రిక్ పంచాంగం.కామ్

Picture Credit: Madhubani by Jaya Tiwari

ప్రతి జీవాత్మ వెన్నెముక దిగువన ఉన్న మూలాధార (మూల) చక్రంలో తన కుండలిని (శక్తి) నిద్రిస్తుందని తంత్రం సూచిస్తుంది. ఈ శక్తిని మేల్కొలిపి, శిరస్సు పైభాగంలో ఉన్న సహస్రార చక్రంలో విలీనం చేయడం దీని లక్ష్యం. ఈ మధ్య, కుండలిని మరో ఐదు చక్రాల ద్వారా ప్రయాణించాలి – స్వాధిష్ఠాన (సక్రాల్), మణిపుర (సౌర ప్లెక్సస్), అనాహత (హృదయం), విశుద్ధ (గొంతు) & ఆజ్ఞ (మూడవ కన్ను). శ్రీ విద్య తంత్ర పద్ధతులు నవదుర్గ పూజ చక్రాల ద్వారా కుండలిని మేల్కొల్పడంలో సహాయపడుతుందని నమ్ముతాయి. మొదటి ఏడు నవదుర్గలు ఏడు చక్రాలతో ఒకదానికొకటి అనుబంధాన్ని కలిగి ఉంటాయి. చివరి రెండు రూపాలలో, మహాగౌరి సాధకుడిని (ఆరాధకురాలు) శుద్ధి చేస్తుంది & సిద్ధిధాత్రి సిద్ధులను ప్రసాదిస్తుంది. అప్పుడు సాధకుడు శివ-శక్తితో ఏకత్వాన్ని అనుభవిస్తాడు మరియు అర్ధనారీశ్వరుడు (సగం పురుషుడు సగం స్త్రీ) దేవుని రూపాన్ని అనుభవిస్తాడు.
మూలం:https://drapraoastrology.com/articles/blog/navadurgas-and-shatchakras

Picture Credit: Kalamkari by Swati Palekar

నవరాత్రి సమయంలో, మొదటి మూడు రోజులు దుర్గా రూపంలో దేవిని (దైవ మాత) జరుపుకుంటారు, రెండవ మూడు రోజులు దేవిని లక్ష్మిగా గౌరవిస్తాయి మరియు చివరి మూడు రోజులు సరస్వతికి అంకితం చేయబడతాయి. సానుకూల శక్తి లేదా దుర్గా శక్తి ఉన్నప్పుడు, ప్రతికూల శక్తులు మనల్ని అధిగమించలేవు. లక్ష్మి ఒక వ్యక్తి యొక్క పూర్తి ఆధ్యాత్మిక మరియు భౌతిక శ్రేయస్సును సూచిస్తుంది. ఇది చైతన్యంలో స్థిరత్వాన్ని సూచిస్తుంది, పురోగతిలో పరాకాష్టకు చేరుకుంటుంది. సరస్వతి వివక్షత శక్తిని సూచిస్తుంది, దీనిని ఉపయోగించి మనం జీవితంలో సానుకూలతను తీసుకోవాలి మరియు ప్రతికూలతను వదిలివేయాలి. దుర్గా ప్రతికూలతను నాశనం చేస్తుంది, లక్ష్మి శ్రేయస్సును ప్రసాదిస్తుంది మరియు సరస్వతి జ్ఞానాన్ని ఇస్తుంది.
https://www.artofliving.org/honoring-durga-lakshmi-saraswati