മഹാബലി, പ്രഹ്ലാദന്റെ പൗത്രനാണ്.
പ്രഹ്ലാദന്റെ മകൻ വിരോചനന്റെ മകനാണ് മഹാബലി.
വാമനപുരാണത്തിലും വളരെ കാര്യമായി പ്രഹ്ലാദനെകുറിച്ച് പ്രതിപാദിക്കുന്നുണ്ട്.
മൂന്നു ലോകങ്ങളുടേയും ചക്രവർത്തിയായ മഹാബലിയെ, പ്രഹ്ലാദനാണ് രാജധർമ്മം അഭ്യസിപ്പിക്കുന്നത്.
മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ പരമാധികാരത്തെ കുറിച്ച് പിന്നീടാണ് ബലിയോട് വിശദീകരിക്കുന്നത്.
വാമനാവതാരമാണ് ബലിയുടെ സൈനീകർ ക്ഷീണിതരും, ഉദാസീനരുമാവാൻ കാരണമെന്ന് ബലിയെ അറിയിക്കുന്നു.
ഇതിനോട് യോജിക്കാനാവാത്ത ബലി മഹാവിഷ്ണുവിനെ കളിയാക്കുന്നത് കണ്ട പ്രഹ്ലാദൻ, മഹാവിഷ്ണുവിനെ ബഹുമാനിക്കാത്ത ബലിയ്ക്ക് തന്റെ രാജ്യം നഷ്ടപ്പെടുമെന്ന് ശപിക്കുന്നു.
പശ്ചാത്താപവിവശനായ ബലി, ക്ഷമ യാചിക്കുകയും, ശാപമോക്ഷത്തിനായി എന്ത് പ്രായശ്ചിത്ത പ്രവൃത്തിയാണ് ചെയ്യേണ്ടത് എന്നും പ്രഹ്ലാദനോടന്വേഷിക്കുന്നു.
അങ്ങനെ, പുരാണങ്ങളിൽ തന്റെ പിതാവിനേയും, പൗത്രനേയും മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ സർവ്വാധിപത്യം മനസ്സിലാക്കി കൊടുക്കുന്ന കഥാപാത്രമാണ് പ്രഹ്ലാദൻ. ഭാഗവതത്തിൽ മഹാബലിയോട് പൊറുക്കാനും പ്രഹ്ലാദൻ വാമനനോട് അഭ്യർത്ഥിക്കുന്നുണ്ട്.

Picture Credit: Calcutta Art Studio

മഹാവിഷ്ണു മൂന്ന് പാദങ്ങൾകൊണ്ട് എല്ലാം സമാഹരിച്ചു എന്നാണ് ഋഗ്വേദം വിശദീകരിക്കുന്നത്.
മുഴു പ്രപഞ്ചത്തിലൂടെയും മുന്നേറിയിരുന്ന മഹാവിഷ്ണു മൂന്നടി വെച്ചപ്പോഴേയ്ക്കും, ഈ ലോകവും അതിലേ സകലതും അവിടുത്തെ പാദാരവിന്ദങ്ങളിലെ ധൂളികളിലടിഞ്ഞുകൂടി.
ആരെയും ഒരിക്കലും ചതിക്കാത്ത മഹാസംരക്ഷകനായ വിഷ്ണുവിന്റെ മൂന്ന് പാദങ്ങൾ (കാലടികൾ) കൊണ്ട് തന്റെ ആധികാരികത സ്ഥാപിച്ചു.
ഇതാണ് വാമനാവതാരത്തിന്റെ കാമ്പും കാതലും. മറ്റു വേദങ്ങളിലും, ഉപനിഷദുകളിലും പല രീതികളിലും ഇത് വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. മഹാഭാരതത്തിലും, വാമനപുരാണമടക്കമുള്ള പുരാണങ്ങളിലും വാമനാവതാരത്തെ മുഴുവൻ അവതരിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. വിഷ്ണു ഒരു കുള്ളനായി (വാമനനല്ല) അവതാരമെടുത്ത് രാക്ഷസരാജാവായ ദുണ്ഡുവിനോട് മൂന്ന് കാൽപാദങ്ങളുടെ ദാനം ചോദിക്കുന്ന കഥയും വാമനപുരാണത്തിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. വാമനാവതരത്തിനെ കുറിച്ച് രണ്ടു പ്രാവശ്യം വാമനപുരാണത്തിൽ പറയുന്നുണ്ടെങ്കിലും, ചെറിയൊരു ഭാഗമായി മാത്രമെ ഈ (അഞ്ചാമത്) അവതാരത്തെകുറിച്ച് വാമനപുരാണത്തിലും പറയുന്നുള്ളൂ എന്നത് താൽപര്യം ജനിപ്പിക്കുന്നതാണ്. ക്രിസ്തുവിനും രണ്ടു നൂറ്റാണ്ടു മുമ്പ് രചിക്കപ്പെട്ട പതഞ്ജലിയുടെ മഹാഭാഷ്യത്തിൽ മഹാബലിയെ കുറിച്ചുള്ള വർണ്ണനയുണ്ട്.

Picture Credit: Vamana Temple at Thirikkakkara, Kerala, Wikimedia Commons

ഇന്ദ്രനെ മഹാബലി പരാജയപ്പെടുത്തിയ ശേഷമാണ് ലക്ഷ്മിദേവി ആ രാജ്യത്ത് പ്രവേശിക്കുന്നത്. സധൈര്യം ഇന്ദ്രനെ പരാജയപ്പെടുത്തിയതിന് ബലിയെ ലക്ഷ്മിദേവി പ്രകീർത്തിക്കുന്നുണ്ട്. ഹിരണ്യകശിപുവിന്റെ പാരമ്പര്യത്തിലാണ് ബലി ജനിച്ചതെന്ന് മനസ്സിലാക്കുന്ന ലക്ഷ്മിദേവി അയാളുടെ സാമർത്ഥ്യത്തെ പുകഴ്ത്തുകയും അവനിൽ (ആ രാജ്യത്ത്) തങ്ങുകയും ചെയ്യുന്നു. ലക്ഷ്മിദേവിയുടെ കൂടെ വിജ്ഞാനം സഹനക്ഷമ, ദയ, പഠനം,, ധാർമ്മികമൂല്യങ്ങൾ എന്നിവയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ദേവിമാരും മഹാബലിയുടെ രാജ്യത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നുണ്ട്.

Picture Credit: Wikimedia Commons

ഇന്ദ്രനിൽ നിന്നു മൂന്നു ലോകങ്ങളും മഹാബലി പിടിച്ചെടുത്തതിനാൽ ദേവന്മാർ ക്കുള്ള എല്ലാ അർച്ചനകളും നിന്നുപോയി. ഇതറിഞ്ഞ ഇന്ദ്രന്റെ അമ്മ അദിതി ദുഃഖിതയായി. തന്റെ ഭർത്താവായ കശ്യപഋഷിയോട് ഈ നഷ്ടങ്ങളുടെ കാരണങ്ങളെ കുറിച്ചന്വേഷിച്ചു. ഇതറിയാനായി അദിതിയേയും കൂട്ടി കശ്യപൻ ബ്രഹ്മാവിന്റടുത്തേയ്ക്ക് പോയപ്പോഴാണ് അറിയുന്നത് മഹാവിഷ്ണുവിന് മാത്രമേ രാജ്യങ്ങളെ പുനഃസ്ഥാപിക്കാനാവൂ എന്ന്. ഇതിന് വേണ്ടി ചെയ്ത അദിതിയുടെ നീണ്ട തപസ്സിന് ശേഷമാണ് വിഷ്ണു അവർക്കൊരു മകനായി പുനർജ്ജനിക്കാമെന്ന് സമ്മതിക്കുന്നത്. ആ മകനാണ് (വാമനൻ) ബലിയിൽ നിന്നും മൂന്ന് ലോകങ്ങളും തിരിച്ചുപിടിച്ച് ഇന്ദ്രന്റെ ഭരണം പുനഃസ്ഥാപിക്കുന്നത്.

Picture Credit: Vamana Alankar, Puri Jagannath Temple, Wikimedia Commons

മഹാബലിയുടെ യാഗവേദിയിലേക്ക് വിഷ്ണു നടന്നടുക്കുമ്പോൾ യാഗാഗ്നികൾ അസുരന്മാരിൽ നിന്നും നൈവേദ്യങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്നത് നിറുത്തി വെയ്ക്കുന്നു.
മുൻപ്, ശിവൻ യാഗം മുടക്കിയത് പോലെ വിഷ്ണുവും യാഗം തടയുമെന്നവർ പ്രതീക്ഷിച്ചു.
യാഗാഗ്നികളെന്തു കൊണ്ടാണിങ്ങനെയെന്ന് ബലി ഗുരുവായ ശുക്രാചാര്യനോട് ചോദിച്ചു.
ദേവന്മാർക്ക് പകരം അസുരന്മാർ തന്നെയാണ് നൈവേദ്യങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്നതെന്നും, അത് തിരുത്താനായാണ് വിഷ്ണു വരുന്നതെന്നും ഗുരു മറുപടി പറഞ്ഞു.
ബലിയിൽ നിന്നുമെല്ലാം തിരിച്ച് പിടിച്ച് വിഷ്ണു അതെല്ലാം ഇന്ദ്രന് നൽകുമെന്നതിനാൽ യാതൊന്നും വിഷ്ണുവിന് ബലി വാഗ്ദാനം ചെയ്യരുതെന്നും ശുക്രാചാര്യർ ഉപദേശിച്ചു. വിഷ്ണുവിനോട് എങ്ങനെ എന്തെങ്കിലും നിഷേധിക്കാനാവും എന്ന് പറഞ്ഞ് ബലി ശുക്രാചാര്യനോട് വിയോജിക്കുന്നു.

കമണ്ഡലത്തിലേക്ക് പ്രവേശിച്ച്, ജലധാര തടഞ്ഞ്, ബലിയുടെ പ്രതിജ്ഞ നിർത്തലാക്കാനുള്ള ശുക്രാചാര്യന്റെ ശ്രമത്തെ കുറിച്ച് വാമനപുരാണത്തിൽ പരാമർശം ഇല്ലെങ്കിലും, മറ്റു പുരാണങ്ങളിൽ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്.

Picture Credit: Wikimedia Commons

പല കഥകളിലും വെറും മൂന്ന് കാലടി മണ്ണ് ചോദിച്ച് വരുന്ന ഒരു ചെറിയ ആളായി വന്ന് മഹാബലിയെ വിഷ്ണു ചതിച്ചെന്നാണ് കാണുക. പക്ഷെ, വാമനപുരാണത്തിൽ പറയുന്നത് മഹാബലി വിഷ്ണുവിന് വേണ്ടി എല്ലാം ത്യജിക്കാൻ തയ്യാറായിരുന്നു എന്നാണ്. രാജ്യം നഷ്ടപ്പെടുമെന്ന് മഹാബലിയെ പ്രഹ്ലാദൻ ശപിച്ച ശേഷം, പശ്ചാത്തപിച്ച് കൊണ്ട്‌ ബലി പറയുന്നുണ്ട്- രാജ്യം നഷ്ടപ്പെടുന്നതിനെ കുറിച്ച് തനിക്ക് ദുഃഖമേയില്ലെന്ന്. തന്റെ യാഗശാലയിലേക്ക് വിഷ്ണു വരുന്നുണ്ടെന്ന് ഗുരുവായ ശുക്രാചാര്യനിൽ നിന്നറിയുന്ന മഹാബലി വളരെ സന്തുഷ്ടനാവുന്നു. ഒരു വാഗ്ദാനവും നൽകരുതെന്ന് പറയുന്ന ഗുരുവിനോട്, എങ്ങനെ വിഷ്ണുവിനോട് അങ്ങനെ പറയാൻ സാധിക്കുമെന്ന് വിയോജിക്കുന്നു. തന്നെ വധിക്കാനാണ് വിഷ്ണു വരുന്നതെങ്കിൽ പോലും അത് പ്രശംസനീയമാണെന്ന് മഹാബലി ഗുരുവിനെ അറിയിക്കുന്നു. വിഷ്ണു അടുത്തെത്തുമ്പോൾ “ഈ ഭൂമി തന്നെയോ, അതോ മറ്റെന്തെങ്കിലുമോ എടുത്തു കൊൾക” എന്ന് ബലി അറിയിക്കുന്നു. മൂന്ന് കാലടി മണ്ണ് ചോദിക്കുന്ന വാമനനെ വിഷ്ണു എന്നഭിസംബോധന ചെയ്ത ശേഷം തന്റെയെല്ലാം മഹാബലി സമർപ്പിക്കുന്നു.
താന്‍ മഹാബലിയെ ചതിച്ചതാണെന്ന് ഭാഗവതപുരാണത്തിൽ വാമനൻ ഏറ്റുപറയുന്നുണ്ട്. പക്ഷെ പറഞ്ഞ വാക്ക് പാലിച്ചതിനാൽ വിഷ്ണു അദ്ദേഹത്തെ സംരക്ഷിക്കുന്നുമുണ്ടല്ലോ.

Picture Credit: Vamana and Bali at Halabeidu, Ramanujam SR

ആ മൂന്ന് കാലടികളെയാണ് ത്രിവിക്രമനെന്ന പേര് കൊണ്ടുദ്ദേശ്ശിക്കുന്നത്.വിഷ്ണുവിനേയും, വാമനനേയും ത്രിവിക്രമനെന്ന് അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നത് ആ മൂന്ന് കാലടികളെ വിവരിച്ചുകൊണ്ടാണ്. എല്ലോറ ക്ഷേത്രമടക്കം പല ഇന്ത്യൻ ക്ഷേത്രങ്ങളിലും ത്രിവിക്രമന്റെ പ്രതിമകൾ (കൊത്തുപണികൾ) കാണാനാവും. ദക്ഷിണേന്ത്യയിലെ പല ക്ഷേത്രങ്ങളിലും ത്രിവിക്രമന്റെ പ്രതിഷ്ഠയുണ്ട്.

Picture Credit: Trivikrama at Halabeidu, Ramanujam SR

മഹാബലിയുടെ മകനായ ബാണാസുരൻ യുക്തിഭദ്രമായ ചോദ്യങ്ങളാണ് വാമനനോട് ചോദിച്ചത് – വിഷ്ണു സൃഷിടിച്ചതെല്ലാം തന്റെ പിതാവ് നൽകികഴിഞ്ഞു. ഇതിനെല്ലാം ശേഷം എന്താണ് ഇനി നൽകാൻ കഴിയുക? വിഷ്ണു സൃഷ്ടിക്കാത്തത് എന്ത് എവിടെനിന്ന് നൽകും? തന്റെ തന്നെ സൃഷ്ടിയായ ഭൂമിയെ ഇത്ര ചെറുതാണെന്ന് പറഞ്ഞ് എങ്ങനെ വിഷ്ണുവിന് നിന്ദിക്കാനാവും?
വിഷ്ണുവിന്റെ വലിപ്പം അറിഞ്ഞുകൊണ്ട് തന്നെയാണ് മഹാബലി മൂന്ന് കാലടികളെടുത്തുകൊള്ളാൻ തന്നോട് പറഞ്ഞതെന്ന് ശാന്തനായി ബാണനെ വാമനൻ പറഞ്ഞ് മനസ്സിലാക്കുന്നു. മാത്രമല്ല, താനിത് ചെയ്യുന്നത് മഹാബലിയുടെ കൂടി നല്ലതിന് വേണ്ടിയാണെന്നു കൂടി പറഞ്ഞുകൊടുക്കുന്നു. കാലങ്ങൾക്ക് ശേഷം, കൃഷ്ണനും ബാണനും തമ്മിലുള്ള ഉഗ്രയുദ്ധത്തിന് ശേഷം, ബാണാസുരന്റെ മകൾ കൃഷ്ണന്റെ പൗത്രനായ അനിരുദ്ധനെ വിവാഹം കഴിക്കുന്നുണ്ട്.

Picture Credit: Vamana deity at Khajuraho, Ramanujam SR

വാമനപുരാണപ്രകാരം, മഹാബലിയുടെ തലയിലല്ല വാമനൻ തന്റെ മൂന്നാമത് കാലടി വെക്കുന്നത്. തന്റെ കൈകളിൽ മഹാബലി വെച്ച ജലം സ്വീകരിച്ചെന്നും, അതിനാൽ ബലി കല്പാന്തകാലത്തോളം ജീവിക്കുമെന്നും വാമനൻ അറിയിക്കുന്നു. കൽപാന്തകാലശേഷം മഹാബലി ദേവേന്ദ്രനാവുമെന്നും, അത് വരെ ഇന്ദ്രൻ ത്രിലോകഭരണം നടത്തുമെന്നും വാമനൻ പറയുന്നു. മൂന്നാം കാലടിയ്ക്കുള്ള സ്ഥലം നൽകുന്ന വരെ ഒരസുഖങ്ങളും ബാധിക്കാതെ മഹാബലിയ്ക്ക് സുതലത്തിൽ (പാതാളത്തിൽ) താമസിക്കും. സുതലം എന്നാൽ നല്ല സ്ഥലമെന്ന് – സർവൈശ്വര്യസമ്പന്നമായ സുതലം (പാതാളം) ദേവലോകവാസികൾ വരെ ആശിക്കുന്ന സ്ഥലമാണ്. വിശ്വകർമ്മാവ് സ്വയം പണിതീർത്ത കൊട്ടാരത്തിൽ സമ്പന്നായി, ആട്ടവും, പാട്ടുകളും മറ്റെല്ലാ സൗകര്യങ്ങളുമായി, ദേവതകളോടും, ബ്രാഹ്മണരോടും പോരാടാതെ എത്രകാലം വേണമെങ്കിലും മഹാബലിയ്ക്ക് ജീവിക്കാം. കേശവന് വേണ്ടി സുതലത്തിൽ മഹാബലി ഒരു ക്ഷേത്രം പണിതു. വിഷ്ണു നേരിട്ട് സുതലത്തിൽ ചെന്ന് പാറാവ് നിൽക്കുകയും ചെയ്തു.

Picture Credit: Raja Ravi Varma painting, Wikimedia Commons

വിഷ്ണുവിനെ കളിയാക്കിയതിന്, മഹാബലിയ്ക്ക് തന്റെ രാജ്യം നഷ്ടപ്പെടുമെന്ന് പ്രഹ്ലാദൻ ശപിക്കുന്നു. ഇത് കേട്ട് പശ്ചാത്തപിക്കുന്ന ബലിയോട്, പുരുഷോത്തമന്റെയടുത്ത് തന്നെ ആശ്രയം തേടാന്‍ ഉപദേശിക്കുന്ന പ്രഹ്ലാദൻ, പിന്നീട് തീർത്ഥയാത്രയ്ക്കായി പുറപ്പെടുന്നു. കുരുക്ഷേത്രത്തിൽ അശ്വമേധയാഗം നടത്താനായി മഹാബലി എത്തി യാഗം തുടങ്ങുന്നു.
വാമനവേഷത്തിൽ വിഷ്ണു യാഗവേദിയിലെത്തുന്നു.
അങ്ങനെ സമാധാനപരമായ ഒരു സമാപനം മഹാബലിയ്ക്കുണ്ടാവുന്നു. പിന്നീട്, മഹാഭാരതയുദ്ധഭൂമിയായതും ഇതേ കുരുക്ഷേത്രമാണ്.
ഭാഗവതപുരാണത്തിൽ, ഈ യാഗവേദിയായി പറയപ്പെടുന്നത് ഗുജറാത്തിലെ ഇന്നത്തെ ഭാറൂച്ച് (Bharuch) എന്ന പട്ടണമാണ്.

Picture Credit: Vamana temple at Khajuraho, Ramanujam SR

കർണ്ണാടക, മഹാരാഷ്ട്ര, രാജസ്ഥാൻ, ഹിമാചൽ എന്നിവിടങ്ങളിൽ ദീപാവലിയുടെ പിറ്റേ ദിവസം “ബലിപ്രതിപാദ” ആയി ആഘോഷിക്കുന്നുണ്ട്.
അന്നാണ്, മഹാബലി തന്റെ സാമ്രാജ്യത്തിലേക്ക് വർഷത്തിലൊരിക്കൽ വരുന്ന ദിവസമായി കരുതപ്പെടുന്നത്.
വിഷ്ണുവാണ്, സുതലത്തിലേയ്ക്ക് ബലിയെ അയച്ച ശേഷം ബലിയ്ക്ക് ഈ വരം നൽകിയത്.
ശക്റോൽസവത്തിന് ശേഷമുള്ള പ്രതിപാദ, മഹാബലിയുടെ ആരാധനാദിവസമായ “ദ്വാർപ്രതിപാദ” എന്നറിയപ്പെടുമെന്നാണ് വാമനപുരാണത്തിൽ പറയുന്നത്.
പൂക്കളും, ദീപങ്ങളുമായി നല്ല രീതിയിലൊരുങ്ങുന്ന സമ്പന്നരും, ആരോഗ്യമുള്ളവരും ബലിയെ ആരാധിക്കുന്നു. വളരെ സന്തോഷകരമായ ഈ ശുഭദിനം “കൗമുദി” എന്നറിയപ്പെടുന്നു.

Picture Credit: Venugopal and Jayachadran, Tatvamasi Mural Art

ബുദ്ധമതവിശ്വാസ പ്രകാരം, അവലോകിതേശ്വരനോട് ബലി സ്വന്തം ജീവിത കഥ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്.
അഹങ്കാരിയും, ദുരഭിമാനിയുമായ ഒരു രാജാവായാണ് ബലി സ്വയം വിവരിക്കുന്നത്. താൻ നടത്താൻ പോവുന്ന യാഗത്തിന് അനവധി രാജാക്കന്മാരേയും, ബ്രാഹ്മണന്മാരേയും ക്ഷണിച്ച ബലി, അവരെയെല്ലാം കാണുമ്പോൾ അഭിമാനപുളകിതനാവുകയും, താനാണ് എല്ലാവരുടെയും നായകനെന്ന് ധരിച്ചു പെരുമാറുന്നു. അവരുടെ സ്ത്രീകളോട് അപമര്യാദയായി പെരുമാറുകയും, അവരുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ വധിക്കുകയും, പാണ്ഡവരേയും, കൗരവരേയും, ക്ഷത്രിയരേയും ബന്ധനസ്ഥരാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതിനു ശേഷം യാഗം ആരംഭിച്ച സമയത്താണ് ദശരഥപുത്രനായ (രാമ)നാരായണൻ ബന്ധനസ്ഥരായവരെ രക്ഷിച്ചെടുക്കുന്നത്. പിന്നീടൊരു കുള്ളനായി വന്ന് രണ്ട് കാലടി മണ്ണ് ബലിയോട് യാചിക്കുമ്പോൾ, അഹങ്കാരത്തോടെ മൂന്ന് കാലടി എടുത്തോളൂ എന്ന് ബലി പറയുകയും, പക്ഷേ മൂന്നാമത് കാലടിയ്ക്കുള്ള സ്ഥലം നൽകാനാവാതെ വരുന്നു. വാക്ക് പാലിക്കാനാവാത്തതിനാൽ, യാഗവേദിയിൽ നിന്നു തന്നെ ബലിയെ പാതാളത്തിലേക്കയക്കുന്നു. പാണ്ഡവരും, കൗരവരും, ക്ഷത്രിയരും അവിടെയുള്ള സകല സമ്പത്തുകളും പങ്കിട്ടെടുക്കുന്നു.

തന്നെ അടിമത്വതിലേയ്ക്ക് നയിച്ചത്, സ്വയം വാക്ക് പാലിക്കാനാവാത്ത കാരണമാണെന്ന് ബലി അവലോകിതേശ്വരനോട് വിവരിക്കുന്നു. അദ്ദേഹം ബലിയ്ക്ക് ധർമ്മം അഭ്യസിപ്പിച്ച് നൽകുകയും, നല്ലോരു അസുരരാജനായി നീണാൾ വാഴുമെന്നും അറിയിക്കുന്നു.
ബലി, ഒരു അർഹന്തൻ (arahant) – ബുദ്ധമത പ്രകാരം പരമമായ ധർമ്മപരിജ്ഞാനം നേടിയ വ്യക്തി – “തഥാഗതൻ” ആവുമെന്നും പറയുന്നു.
അങ്ങനെ, രാമായണവും, മഹാഭാരതവും, വാമനാവതാരവും, ബുദ്ധമതചിന്തകളും ഭംഗിയായി സംയോജിപ്പിക്കുകയാണ് ബുദ്ധമതവിശ്വാസങ്ങളും ആചാരങ്ങളും

Picture Credit: Vrindavan Das